Gemeenten: 6,2 miljard tekort in 2028

Gemeenten dreigen in 2026 3,9 miljard euro tekort te komen. In 2028 is dat tekort zelfs opgelopen tot 6,2 miljard. Dat heeft COELO berekend op basis van de huidige kabinetsplannen.

Financiële vlag

Het aan de universiteit van Groningen verbonden onderzoeksinstituut becijferde op verzoek van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) hoe – bij ongewijzigd kabinetsbeleid – de vlag er voor gemeenten de komende jaren financieel bij zal hangen. De onderzoekers concluderen op basis van de voorjaarsnota van Rutte IV uit dat gemeenten niet zullen kunnen rondkomen: het saldo van netto uitgaven en algemene middelen is vanaf 2026 negatief, oplopend tot – 6,2 miljard euro in 2028. Dat is het geval als het kabinet na 2025 alleen inflatiecorrectie toepast bij de vaststelling van het gemeentefonds.

Beperkt

Mocht het kabinet het gemeentefonds na 2025 weer laten meegroeien met de rijksuitgaven – een voortzetting van de eigenlijk gebruikelijke bekostigingssystematiek van de decentrale overheden – dan is het saldo in 2028 niet negatief, maar 1 miljard euro positief. Ook in dat scenario is het saldo volgens de COELO-onderzoekers ‘beperkt van omvang.’

Overschot

Het saldo van algemene middelen en netto uitgaven zou volgens de onderzoekers bij bestaand gemeentelijk beleid ‘structureel een aanzienlijk overschot’ moeten kennen. Dit om gemeenten in staat te stellen te doen wat er van ze wordt verwacht op het gebied van klimaatadaptatie, energietransitie, digitale transformatie, woningbouw en Omgevingswet. De totale kosten daarvan zijn nog niet te voorspellen, maar volgens de onderzoekers is duidelijk dat het om aanzienlijke bedragen gaat.

Geen doorbraak

De VNG liet de berekening uitvoeren omdat ze wilde weten in hoeverre gemeenten de komende jaren over voldoende middelen zullen beschikken om hun taken te kunnen uitvoeren. De gemeentekoepel is al maanden in gesprek met het kabinet over de situatie die door het coalitieakkoord is ontstaan en die eerder is omschreven als het ‘ravijn’: een terugval van de gemeentelijke middelen na 2025. Tot en met dat jaar groeit het gemeentefonds sterk, maar voor de periode daarna sprake is van grote onzekerheid en een dreiging van een terugloop van gemeentelijke middelen. Gesprekken met het kabinet hebben volgens de VNG nog niet tot een doorbraak geleid.

Resolutie

‘Het is duidelijk dat het ‘ravijn’ zorgt dat investeringen die met een langere termijn worden aangegaan niet gedekt kunnen worden en gemeenten daarom niet kunnen doen wat maatschappelijk wel nodig is’, aldus het VNG-bestuur. Daarom legt het bestuur op de woensdag te houden Algemene Ledenvergadering in Hoorn een resolutie voor waarin staat dat het kabinet voor Prinsjesdag duidelijkheid moet geven over de bestedingsruimte vanaf 2026. Als dat structureel onvoldoende blijkt, dan is het volgens de VNG ‘niet logisch en niet redelijk’ te veronderstellen dat de gemeenten kunnen bijdragen aan de ambities van het kabinet op het gebied van bijvoorbeeld de energietransitie en de woningbouw.