Gemeenten meest transparant over risico’s

Vergeleken met de jaarverslagen van ziekenhuizen, onderwijsinstellingen en goede doelen zijn, besteden gemeenten in hun jaarverslagen de meeste aandacht aan risicomanagement. Maar helemaal top is het nog niet.

Dat blijkt uit onderzoek van Tjerk Budding, hoofddocent accounting aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Samen met vier studenten worstelde hij zich door ruim vijfhonderd jaarverslagen heen, een periode bestrijkend van 1994 tot en met 2013. Budding en zijn team deden dat om in beeld te krijgen wat de trends in verslaglegging zijn in de publieke en non-profit sector in die twintig jaar en met name ook hoe transparant ze zijn.

Na-ijl-gedrag
Wat dat laatste betreft, keken ze onder meer naar de aandacht voor risicomanagement in de verslaglegging door gemeenten. Met andere woorden: of en hoe er over de eventuele risico’s die gemeenten boven het hoofd hangt, wordt gerapporteerd. ‘Sinds 2004 is dat wettelijk voorgeschreven door de verplichte paragraaf weerstandsvermogen’, legt Budding uit. In die paragraaf geef je als gemeente weer welke financiële risico’s je loopt en welke buffers je daartegenover hebt staan. Dat moet dus worden opgenomen in zowel de begroting als het jaarverslag. ‘Uit ons onderzoek bleek dat sommige gemeenten daarop al vooruit liepen en er ruim voor het van kracht worden van die wettelijke verplichting de risico’s meldden in hun jaarverslag. Dat wil zeggen dat er ook zonder wettelijke verplichting al wordt bewogen. Maar wat je vooral ziet is na-ijl-gedrag. In de jaren direct na de invoering van de verplichting gaat het rapporteren van de risico’s niet in een rechte lijn naar boven. Om het goed in te voeren is blijkbaar meer tijd nodig. Pas vanaf 2009 zit het op een behoorlijk niveau,’ zegt hij.

Risk-reporting
Budding bedoelt ermee dat gemeenten sindsdien niet alleen de belangrijkste risico’s opsommen die de organisatie loopt en die kwantificeren, maar vaak tegelijk ook de maatregelen aangeven die ze treffen om de risico’s te beheersen. ‘Helemaal top is het nog niet,’ aldus Budding. ‘Maar vergeleken met andere non-profit organisaties  doen gemeenten het op het vlak van risk-reporting nog helemaal zo slecht niet. Ziekenhuizen, onderwijsinstellingen en goede doelen-organisaties blijven er ver bij achter.’

Prestatie-indicatoren
Beter doen gemeenten het, vergeleken met andere organisaties in de publieke sector, eveneens waar het gaat om het werken met prestatie-indicatoren. ‘Maar’, zo nuanceert Budding die prestatie, ‘dat zegt op voorhand nog niets over de kwaliteit ervan.’ De gemeente Deventer, winnaar van de Kordes Award voor het beste jaarverslag in de publieke sector, doet het heel aardig en transparant door met de kleuren groen en rood te werken en daarmee aan te geven wat wel en niet is gehaald. ‘Maar er zou meer aan kunnen worden gedaan, door bijvoorbeeld ook het bijbehorende verhaal te vertellen waarom een bepaalde ontwikkeling is achtergebleven bij de streefwaarden of waarom iets al dan niet is gerealiseerd. Ik snap wel, dat is spannend in een politieke omgeving. Vanwege de altijd aanwezige druk is het enorm oppassen. Voor je het weet krijg je als verantwoordelijk bestuurder de mislukking om de oren’, zegt hij.

Het hele artikel is te lezen in Binnenlands Bestuur nummer 5, 13 maart 2015 (inlog)