Illegaal afval

Jaarlijks gooit Nederland naar schatting zo’n 300.000 ton elektronica-afval weg. Slechts vijftien procent daarvan wordt volgens een rapport van adviesbureau CREM door erkende recyclingbedrijven verwerkt. Een groot deel van de door consumenten afgedankte wasmachines, computers, tv’s en andere apparatuur komt via gemeentelijke inzamelpunten bij zowel legale als illegale handelaren terecht. Een weer een deel daarvan komt met illegale afvaltransporten - onder het mom van ‘tweedehands apparatuur’ - in landen als Ghana en Nigeria terecht.

Daar vormt de groeiende berg e-waste vanwege de giftige stoffen en de onveilige recyclingmethoden een ernstige bedreiging voor mens en milieu. Bij het risicovol uitsmelten van waardevolle metalen uit de oude computers worden volgens ontwikkelingsorganisaties ook kinderen ingezet. De Europese WEEE-richtlijn stelt producenten verantwoordelijk voor de inzameling van afgedankte elektronische apparatuur.

In Nederland zorgen producentenorganisaties voor een verantwoorde verwerking van de e-waste: het platform ICT-Milieu en de stichting Nederlandse Verwijdering Metalektro Producten (NVMP). Gemeenten kunnen het elektro-afval via zes regionaleinzamelpunten daar kwijt. Beide organisaties dragen zorg voor een verantwoorde, bijna gesloten recycling - bij erkende bedrijven in Nederland. Maar niet alle gemeenten nemen daaraan deel, omdat ze via de handel geld kunnen krijgen voor de ingezamelde e-waste.

‘De verwerking is daardoor zo lek als een mandje’, zegt Greenpeace-campagneleider Kim Schoppink. ‘Het is voor gemeenten financieel nog te aantrekkelijk om een deel van hun elektronische afval aan handelaren te verkopen.’ Greenpeace schat - op basis van gesprekken gevoerd met gemeenten - dat de helft van de 441 gemeenten met handelaren in zee gaat, in plaats van de duurzame weg via ICT- Milieu en NVMP te kiezen.

Ook als het afval in handen komt van legale handelaren is dat volgens Schoppink geen garantie dat het op een acceptabele manier wordt verwerkt. ‘Als je het op de juiste manier verwerkt, kun je eigenlijk helemaal geen geld verdienen met e-waste.’

Vergoeding

De producentenorganisaties NVMP en ICT-Milieu bieden gemeenten sinds kort 79 euro vergoeding per ton e-waste. Deze regeling gaat in met terugwerkende kracht tot 1 januari 2009. De vergoeding moet gemeenten over de streep trekken om al hun icten elektro-afval uitsluitend bij ICT-Milieu of NVMP aan te bieden. Wel moeten individuele gemeenten daarvoor eerst contracten afsluiten met deze organisaties. Pas daarna krijgen gemeenten de vergoeding voor het ingezamelde elektro-afval.

‘Ik heb de indruk dat gemeenten goed kunnen leven met deze regeling’, zegt woordvoerder Ted van Hintum van ICT-Milieu. ‘De regeling werkt wel twee kanten op: alle ict-afval moet naar ons gaan, dus niets meer naar de handel.’ Van elke twintig kilo e-waste die een Nederlander jaarlijks produceert komt nu nog maar zes kilo terecht bij de NVMP en ICT-Milieu, de rest wordt verbrand met het huisvuil of verdwijnt in het handelscircuit. In 2016 willen deze organisatie zeker 65 procent van alle e-afval inzamelen en duurzaam verwerken.

E-waste van het Rijk

De verwerking e-waste van het Rijk verloopt ook niet waterdicht, meent Kim Schoppink van Greenpeace. De meeste ministeries zijn verplicht hun gebruikte computers in te leveren bij de Dienst Domeinen. ‘Bij de ministeries denken ze dat het dan goed geregeld is met de verwerking, maar ook Domeinen verkoopt onbruikbare spullen door aan handelaren. En via die handelaren komt een deel van die e-waste terecht in ontwikkelingslanden.’