‘Nieuw kabinet moet gemeenten voor vol aanzien’

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft haar inzet bij de kabinetsformatie geformuleerd: geen verdere bezuinigingen en een behandeling als gelijkwaardige partner. De Belgische evenknieën van de gemeentekoepel blijken van hun volgende federale regering min of meer hetzelfde te verlangen.

Onderling vertrouwen

In een notitie zet gemeentekoepel VNG de kaders voor haar inzet in de aankomende kabinetsformatie op een rij. Respect voor elkaars positie en verantwoordelijkheden staat daarbij op één: door de keuzes van het vorige kabinet is de samenwerking volgens de VNG verlamd geraakt en het onderling vertrouwen geschaad. Voormalig voorzitter Jan van Zanen sprak bij aanvang van Rutte IV destijds smalend van een ‘valse start.’

Opschalingskorting

Behalve onderling vertrouwen en respect is vooral een goede financiële uitgangspositie belangrijk, zo vinden de gemeenten. Een dringend advies is om de opschalingskorting af te schaffen. Terugdraaien van die korting verkleint het gat voor gemeenten in 2026 met 675 miljoen euro.

Bezuinigingen

Ook een andere dreigende korting van ruim 2 miljard euro moet van tafel: de bezuiniging die samenhangt met een nieuwe manier van bekostigen van gemeenten. ‘Er ligt nu een systematiek voor waarover door de Tweede Kamer nooit inhoudelijk is gedebatteerd en waarmee gemeenten en provincies niet akkoord zijn gegaan. Hoewel deze systematiek stabieler is, schiet ze tekort om de groei van de uitgaven voor zorgkosten van gemeenten en beheer en onderhoud van infrastructuur, OV en natuurbeheer van provincies op te vangen’, aldus de VNG. Vanwege het voorziene financiële gat in 2026 en daarna kunnen gemeenten bijvoorbeeld geen vast personeel aannemen voor structurele taken. Dus dreigen noodgedwongen bezuinigingen op woningbouw, zorg, beheer en onderhoud en andere belangrijke zaken.

Gemeentefonds

Gemeenten willen ook minder specifieke uitkeringen, de zogeheten SPUKS. Dat beperkt de beleidsvrijheid van gemeenten en geeft bovendien veel administratieve lasten: die uitgaven moeten worden verantwoord. Een nieuw kabinet wordt opgeroepen in de plaats daarvan meer geld te laten vloeien in de algemene uitkering: het vrij besteedbare gemeentefonds.

Volwaardige beleidspartner

De drie verenigingen van Belgische steden en gemeenten – Brulocalis (de stad en gemeenten van Brussel), de Union des Villes et Communes Wallonnes (UVCW) en de Vereniging van de Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) – hebben met het oog op de verkiezingen in 2024 en het daaropvolgende federale regeerakkoord vorige week een soortgelijk wensenpakket opgesteld van de 581 Belgische steden en gemeenten in de vorm van een memorandum.  VVSG-voorzitter Wim Dries en zijn Brulocis-collega Olivier Deleuze benadrukken als volwaardige beleidspartner te willen worden behandeld en voldoende instrumenten en financiële middelen krijgen toegereikt. ‘Alle bestuursniveaus zijn gelijk, daarom stellen de gemeenten dat er meer overleg moet komen met het lokale bestuursniveau’, zegt Deleuze.

Compensatie

‘De beslissingen van de federale overheid moeten financieel neutraal zijn’, vult Dries aan. ‘Bij elke beslissing en elke hervorming moet men eerst de kosten voor de lokale besturen duidelijk in kaart brengen. Indien nodig zorgt men voor een volledige en dynamische compensatie. Bovendien eisen we ook dat de federale overheid alle hervormingen betaalt waartoe ze tot nu toe heeft beslist.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 22 van deze week. (inlog)