Gemeenten met handen in het haar

Gemeenten zijn al tijden druk bezig met de voorbereidingen voor hun voorjaars- of kadernota. Door de val van het kabinet en het daardoor uitblijven van duidelijkheid over Rijksbezuinigingen en de gevolgen ervan voor de algemene uitkering uit het gemeentefonds, kunnen zij niet tot nauwelijks een reëel beeld schetsen van hetgeen er –financieel- op hen afkomt.

Vanwege die onduidelijkheid stellen sommige gemeenten de voorjaarsnota uit, komen alleen met een kaderbrief of besluiten zelfs voorlopig met helemaal niets te komen. Deze laatste groep gemeenten hoopt op basis van de mei- en septembercirculaire straks een reële (najaars) begroting te kunnen maken.

Zo besloot Hoogezand-Sappemeer dit jaar de voorjaarsnota helemaal over te slaan. ‘Vanwege de financiële onzekerheid en onduidelijkheid uit Den Haag is het nog niet mogelijk een reëel financieel beeld te presenteren’, verklaart Joost Koedam, woordvoerder van het college van Hoogezand- Sappemeer. Het college komt in oktober wel met een najaarsbrief, die dit keer in plaats van de voorjaarsnota de opmaat naar de begroting wordt.

Eindhoven stelde de kadernota uit in de hoop dat er vanuit het ‘Catshuisoverleg’ tijdig duidelijkheid zou komen om op 1 juni een reëel financieel beeld te kunnen presenteren. Wel werd in april alvast een kaderbrief naar de raad gestuurd, waarin min of meer een ‘winstwaarschuwing’ werd afgegeven.

Banen

Hoewel het Catshuisoverleg is geklapt en de gevolgen van het ‘Kunduz- akkoord’ voor gemeenten nog ongewis zijn, ziet de Eindhovense wethouder van financiën Staf Depla (PvdA) desondanks niet af van de kadernota. ‘We kunnen wel blijven wachten, maar dat wil ik niet. Het is heel vervelend, maar het is niet anders.’

‘Als we pas in september aan de slag gaan, wordt mijn speelruimte bovendien kleiner’, stelt Depla verder. De kadernota wordt volgens hem dit keer minder gedetailleerd dan gebruikelijk. Wel worden al de uitkomsten van de stresstest meegenomen, die maandag is gepresenteerd. Uit de door SEO Economisch Onderzoek uitgevoerde stresstest kwam naar voren dat de Eindhovense begroting vooral kwetsbaar is voor vastgoedcrises. ‘Eindhoven moet wendbaarder worden om baas in eigen huis te blijven’, concludeert Depla.

Dat betekent concreet dat er 300 fulltime banen worden geschrapt om te komen tot een flexibele organisatie, dat Eindhoven niet meer zonder zicht op deelname van marktpartijen risicodragende gebiedsontwikkelingen ter hand gaat nemen en dat het eigen kapitaal niet meer in ‘stenen’ wordt vastgelegd. Het maatschappelijk vastgoed dat nu nog in eigendom is, wordt verkocht.

Over twee tot drie jaar verwacht Depla dat de organisatie en daarmee de begroting met deze maatregelen voldoende wendbaar is, om eventuele nieuwe financiële tegenvallers te kunnen opvangen en tegelijkertijd te kunnen blijven investeren in beleidsvelden die voor de stad van belang zijn zoals armoedebeleid, zorg en werk.

‘Als we wachten op meer duidelijkheid, hebben we te weinig grip op onze huishouding’, stelt ook wethouder Joost Wagenmakers (VVD) van Oisterwijk. Daar werd vorige week de perspectiefnota aan de raad aangeboden. ‘Die is echter wel veel meer op hoofdlijnen dan andere jaren.’

Want er is nog geen duidelijkheid over de aanvullende kortingen op het gemeentefonds. Ook de decentralisaties als de Wet Werken naar vermogen, de jeugdzorg en de begeleiding van de Awbz hebben grote invloed op de financiële positie van gemeenten. Wagenmakers: ‘We hebben ervoor gekozen om voorstellen te doen op basis van aannames. Als die aannames achteraf niet blijken te kloppen, dan sturen we straks wel bij. Dat doe ik liever dan pas in september beginnen met de begroting.’

Gemeentefonds

Het schrappen van de voorjaarsnota, zoals Hoogezand- Sappemeer, lijkt eerder uitzondering dan regel. Dat is het beeld bij Dirk Jans van PAUW bv, die ge meenten ondersteunt in de berekeningen en analyses van het gemeentefonds. ‘Ondanks de financiële onduidelijkheid is er genoeg te melden, zoals de gevolgen van de halvering van de dividenduitkering van de BNG.’ Daarnaast geeft het ‘Catshuispakket’ wat betreft de korting op het gemeentefonds gemeenten wel wat houvast, vindt Jans.

Gemeenten die naar het ‘Kunduz-akkoord’ kijken, richten zich met name op de korting op het gemeentefonds en de btw-verhoging. Jans weet dat enkele gemeenten, die bij hun voorjaarsnota uitgaan van het ‘Kunduzakkoord’ de voorgestelde korting op het voor de zekerheid ophogen naar 500 miljoen euro.

Daarbij moeten gemeenten rekening houden met een extra korting van het gemeentefonds van 150 miljoen euro, waarschuwt hij. Dit in verband met de btw-verhoging en daarmee de verhoging van de aanspraak door gemeenten op het btw-compensatiefonds. Dat bedrag wordt op het gemeentefonds gekort.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft gemeenten opgeroepen ‘terughoudend te begroten’. De mislukte onderhandelingen voor extra Rijksbezuinigingen zijn slechts uitstel van executie voor gemeenten, stelt Rik Buddenberg van de commissie Financiën van de VNG. ‘Rijksbezuinigingen, met grote gevolgen voor gemeenten, komen er hoe dan ook.’