Gemeenten dimmen ambities VNG

Het VNG-bestuur zwicht voor de druk van de achterban op het twistpunt van de herinrichting van het openbaar bestuur en de daaraan gekoppelde schaalvergroting van gemeenten. VNG-bestuur en -directie beschouwen de gemeente als de overheid die het dichtst bij de burger staat.

Om dat waar te maken, had de VNG-top het congres graag een uitspraak willen ontlokken over een forse herinrichting van het openbaar bestuur met een keuze voor de samenvoeging van de provincies met gemeenten, het overnemen van de taken van het waterschap door gemeenten en de daarbij noodzakelijk horende vorming van grote regiogemeenten door opschaling of regionale samenwerking.

Vooral kleine gemeenten hekelen het tempo en de keuzes. Het VNG-bestuur kiest vanwege het massieve verzet bij nader inzien eieren voor haar geld: op de jaarvergadering, komende dinsdag, worden de voorstellen niet in stemming gebracht. Tegelijkertijd wordt het congres wel gevraagd een veel vrijblijvender uitspraak te doen over de wenselijkheid van het versterken van de bestuurskracht, onder meer door schaalvergroting en regionale samenwerking.

Tweede keer

In 2007 haalde de VNG-top ook bakzeil. Toen sprak VNG-hoofddirecteur Ralph Pans uit dat de toekomst was aan gemeenten met meer dan 60 duizend inwoners. Voor Pans, die vindt dat gemeenten ambitie moeten tonen om echt de eerste overheid te worden, betekent het besluit van deze week dat voor de tweede keer in 3 jaar zijn pleidooi voor forse schaalvergroting stuit op verzet van de achterban.

Ook op financieel gebied wordt het VNG-bestuur geconfronteerd met dwarse leden. Bij motie wil bijvoorbeeld de gemeenteraad van Zaltbommel de VNG op het jaarcongres dwingen tot lagere uitgaven. De begroting van de VNG moet volgens het Bommelse D66-raadslid Frits van der Schans drastisch naar beneden worden bijgesteld.

‘De gemeente Zaltbommel verwacht voor 2011 een minimaal 5 procent lagere begroting van de VNG’, aldus de motie. ‘Of zoveel meer of minder als de procentuele verandering van de algemene uitkering’, voegt Van der Schans eraan toe. ‘Dat kan 2, maar ook 10 procent zijn.’ Omdat de gemeenten hun broekriemen moeten aanhalen, vindt hij dat de eigen belangenorganisatie niet kan achterblijven. ‘Zeg maar samen de trap af’, aldus het raadslid.

De VNG kan volgens de motie de besparing vinden in anders en efficiënter werken. ‘Of in concrete voorstellen in het niet meer uit te voeren takenpakket’, aldus de motie. ‘Geef mij één reden waarom de VNG niet de stofkam door de organisatie kan halen? Ook de VNG kan snijden in de bureaukosten en zal desnoods medewerkers moeten ontslaan. Dat mag je althans niet uitsluiten’, zegt Van der Schans.

In verband met de financieel-economische crisis had de VNG haar leden al voorgesteld eenmalig af te zien van een contributieverhoging. Dat scheelt de koepelorganisatie ruim 8 ton aan inkomsten. Het inkomstenverlies wil de VNG deels compenseren door het inzetten van een meevaller en deels ook door binnen de eigen begroting extra te bezuinigen: een kwart miljoen euro door geen nieuwe beleidsintensiveringen en investeringen te doen.

Dat is volgens Van der Schans veel te weinig. ‘Een half procent. Schone schijn, meer is het niet. Die kwart miljoen bereik je bij wijze van spreken al door medewerkers voor de koffie te laten betalen. Echt klein bier’, aldus het D66-raadslid. De VNG ontving twaalf moties en amendementen van soortgelijke strekking – waaronder het verlagen van de contributie met 5 procent – maar het bestuur wil vasthouden aan haar oorspronkelijke voorstel. Bij een gelijkblijvende contributie moet volgens de VNG de begroting sowieso naar beneden worden bijgesteld.

‘Een besluit om ook de contributie met 5 procent omlaag te brengen zou een onevenredige bezuiniging betekenen die niet zonder gevolgen kan blijven voor de taken die de VNG voor haar leden uitvoert’, aldus VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma. Zij wijst erop dat er ook al minder inkomsten zijn doordat het Rijk minder scheutig is met projectsubsidies en waarschuwt ervoor dat niet uitgesloten is dat de totale begroting van de VNG met 5 tot 8 procent naar beneden bijgesteld dient te worden.

'Pans niet teruggefloten'

Het besluit de vergaande voorstellen voor gemeentelijke schaalvergroting volgende week niet in stemming te brengen, moet niet uitgelegd worden als het terugfluiten van VNG-hoofddirecteur Ralph Pans. Dat zegt VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma. ‘Wij hebben gemerkt dat er erg veel behoefte is om de toekomstige inrichting van het openbaar bestuur beter te bespreken. Ik neem daarom liever meer tijd dan de zaak nu op de spits te drijven. Verdeeldheid is op zich niet erg, maar dan wel graag op basis van kennis.’

Het is, aldus Jorritsma, een unaniem besluit van het VNG-bestuur dat ook wordt gedeeld door hoofddirecteur Ralph Pans. Pans sprak 2 weken geleden in de Volkskrant nog de ambitie uit om in te zetten op een forse schaalvergroting van gemeenten. ‘Ralph is inmiddels ook tot de conclusie gekomen dat we dat nu niet moeten doen. Hij heeft ook gemerkt dat de leden nog te weinig weten. Er is daarom geen sprake van terugfluiten; hij heeft zijn mening herzien.’

Jorritsma roept gemeenten op het debat te voeren over schaalvergroting. Zij wil in de kabinetsformatie bepleiten dat die discussie niet wordt belast met de invoering van elf politieregio’s of hervorming van provincies. ‘Maak geen landsdelen. Dat is niet de richting die het openbaar bestuur in zou moeten gaan.’

Hans Bekkers
Henk Bouwmans