‘Gemeentefonds eenvoudiger en kleiner’

Bij het stapsgewijs vergroten van het lokale belastinggebied krijgen gemeenten minder geld van het rijk. En wat er via het gemeentefonds straks nog wordt verstrekt, moet transparanter.

Dat is een van de aanbevelingen van de commissie Financiële ruimte voor gemeenten van Alexander Rinnooy Kan. Hij presenteerde zijn rapport Bepalen betekent betalen met daarin een pleidooi voor het vergroten van het gemeentelijk belastinggebied op het jaarcongres van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten in Apeldoorn.

Ongewenste verschillen

Volgens Rinnooy Kan is het huidige gemeentefonds te complex ingericht. ‘Het moet eenvoudiger en kleiner’, aldus de SER-voorzitter. Was het gemeentefonds tot nu toe voor gemeenten vooral een bekostigingsmechanisme, met zijn voorstellen voor een groter lokaal belastinggebied verschuift dat naar ‘een methodiek van verevening’. Het vormt dan niet, zoals nu, de voornaamste basis van gemeentelijke inkomsten, maar bestrijkt straks nog maar een klein kerngebied. ‘Het zal meer de rol krijgen om resterende ongewenste verschillen tussen gemeenten te corrigeren’, aldus Rinnooy Kan.

Enige mate van verschillen tussen gemeenten is volgens hem echter helemaal niet onoverkomelijk.

Meer stabiliteit

Verder pleit de commissie voor meer stabiliteit in de uitkering gemeentefonds. De huidige systematiek leidt voor gemeenten ‘tot grote onzekerheid.’ Dat komt onder meer omdat er een paar keer per jaar bijstellingen zijn (in de mei-, september- en decembercirculaires). En pas achteraf is bekend hoe de feitelijke uitkering uit het gemeentefonds uitpakt. In de deze week gepresenteerde meicirculaire kregen gemeenten bijvoorbeeld de boodschap van fondsbeheerder Binnenlandse Zaken dat het gemeentefonds over 2014 met 125 miljoen euro neerwaarts is bijgesteld. ‘Voor consistent gemeentelijk beleid is meer stabiliteit wenselijk’, stelt Rinnooy Kan. ‘Dat kan door de gemeentefondsnormering voor een periode van bijvoorbeeld vier jaar vast te stellen. Dat is ook de systematik die het rijk voorstaat bij het uitgavenplafond voor een kabinetsperiode.’

Sociaal domein

Zolang verruiming van het lokaal belastinggebied nog geen feit is, dient er volgens het rapport ook iets te veranderen in de financiële verhoudingen. ‘Het gemeentefonds wordt nu groter als de rijksuitgaven stijgen en kleiner als het rijk minder uitgeeft. In het sociaal domein is dat een probleem. De zorgkosten stijgen structureel, met name voor ouderen, en houden geen rekening met de ontwikkeling van de rijksuitgaven. Een aparte `groeivoet' voor het sociaal domein is daarom nodig’, aldus Rinnooy Kan.