Fröhlich: alle beslissingen waren volstrekt logisch

De gemeente Vijfheerenlanden is niet in cassatie gegaan in de zaak tegen Niemans Beton, omdat het risico simpelweg te groot was dat de gemeente nog meer miljoenen aan het bedrijf over zou moeten maken. Dat zei burgemeester Sjors Fröhlich vrijdagmiddag in een verklaring tijdens een persgesprek.

Logische beslssingen
De gemeente Vijfheerenlanden en haar rechtsvoorgangers hebben in het hele Niemans-proces van 45 jaar in de context van het moment steeds volstrekt logische beslissingen genomen, zei Fröhlich ook. Er was een moment dat de gemeente met Niemans kon schikken voor 50 miljoen euro (het nu te betalen bedrag is 92 miljoen euro). ‘Dan denk je nu: had dat gedaan, maar destijds was het heel logisch om niet te schikken, want er was net een deskundigenrapport uit, waarin het zou gaan om een bedrag van 1,5 tot 15 miljoen euro. Alle beslissingen zijn volstrekt logisch geweest.’

Loslaten peildatum
De uitspraak van het gerechtshof Den Haag op 15 december j.l. was een enorme tegenvaller voor de gemeente, want het toegekende schadebedrag was twee keer zo hoog als de inschatting op basis van het tussenarrest van augustus 2020. De gemeente voelde zich verplicht uit te zoeken of cassatie zin had. ‘We wilden niet achteraf het verwijt krijgen dat we er toch 41 miljoen euro van hadden kunnen maken.’ Pels Rijcken, het kantoor van de landsadvocaat, en Wijn & Stael Advocaten, de advocaten van de gemeente, zijn nagegaan of het arrest kon worden aangevochten. Daaruit kwam dat cassatie succesvol zou kunnen zijn. ‘Vooral vanwege het feit dat het hof het hanteren van de peildatum van 1 januari 1976 had losgelaten, waardoor het bedrag verdubbelde ten opzichte van het arrest in 2017.’ Dat ‘loslaten’ is in cassatie aanvechtbaar en had volgens de advocaten een redelijke kans van slagen.

Onrechtvaardig
Daarbij is het ook een principekwestie voor de gemeente, ‘want de juridische werkelijkheid voelt heel onrechtvaardig’. Het hof heeft twee keer ingegrepen in de door de commissie van deskundigen gehanteerde schadeberekeningsmethode met desastreuse gevolgen voor de gemeente. ‘Waar de schatting tussen de 1,5 en 50 miljoen euro was, komen we nu uit op bedrag van 92 miljoen euro.’ Daarbij heeft het gerechtshof een signaal afgegeven met de voorwaarde van een bankgarantie door Niemans voor het betalen van 50 miljoen euro aan Niemans. ‘Daar zou je nog een procedure over kunnen voeren. Het was niet uitgesloten dat we dat zouden winnen en het geld terug konden halen.’

Russische roulette
Maar er waren ook tegenargumenten die uiteindelijk de doorslag gaven voor zowel het college als de gemeenteraad. Met het vastzetten van de peildatum zou de gemeente dan wel gelijk kunnen krijgen, maar het risico dat de rechtbank dan het startbedrag omhoog zou brengen was ‘reëel’, hoe groot precies valt niet te zeggen, maar de schade zou dan nog 40 tot 90 miljoen hoger kunnen uitvallen. ‘Je hebt dan juridisch gelijk, maar onderaan de streep moet je meer betalen. Zonder garantie op succes vond het college het onverantwoord om de gemeente en de inwoners de komende jaren aan dit risico bloot te stellen. ‘Het is als een Russische roulette, er is een grotere kans dat het lukt, maar als het niet lukt, dan gaat het fataal fout.’ Daarbij kwam nog de onzekerheid dat de zaak nog jaren zou duren en het feit dat er met cassatie eigenlijk geen onderhandelingspositie kwam, want Niemans kon al over het schadebedrag beschikken en eerdere schikkingspogingen waren gestrand.

Risico op hoger bedrag 'te groot'
‘Als college hebben we lang gewikt en gewogen en uiteindelijk besloten geen cassatie in te stellen. Het risico is te groot dat het bedrag nog hoger zou uitvallen’, besluit Fröhlich. Vorige week was er een besloten vergadering van de gemeenteraad, waarin het college expliciet om steun van de raad vroeg. ‘De raad is unaniem akkoord gegaan. Daarna bleek dat Niemans de beroepstermijn ook heeft laten verlopen. De vergadering was geheim, omdat we niet wisten dat Niemans niet in cassatie zou gaan.’
Inmiddels heeft Niemans ook bevestigd geen aanspraak te gaan maken op de rente vanaf 1 januari op het bedrag van 50 miljoen euro, wat zou neerkomen op circa twee ton. ‘Daar ben ik op zich blij mee’, zegt Fröhlich. ‘We hebben die 50 miljoen ook onmiddellijk overgemaakt. Hij moest eerst een bankgarantie afgeven, dus ik vind het normaal dat we niet vanaf 1 januari rente moesten betalen.’

Blij met hulp provincie en rijk
Om te stellen dat de al betaalde 92 miljoen euro geen gevolgen heeft voor de gemeente, aangezien het de begroting van volgend jaar niet aanvreet, is te kort door de bocht, vindt Fröhlich. ‘Dit heeft bizar grote gevolgen. We zijn een nieuwe gemeente die zich wil ontwikkelen met allerlei potjes en fondsen en het tegengaan van schulden en armoede, maar nu moeten we weer op nul beginnen.’ De gemeente is in overleg met andere overheden, zoals de provincie Utrecht en het ministerie van BZK. Er is een bureau in de arm genomen om te inventariseren waar er met andere overheden ‘parallellen in ambities’ zijn en hoe men elkaar kan ondersteunen. In mei wordt daar meer over duidelijk, aldus Fröhlich die blij is met de medewerking van de provincie en het rijk. ‘Ze hebben geen verplichting om ons te helpen, maar ze zijn zich wel degelijk bewust van de maatschappelijke impact, zeker op onze inwoners.’

Kom je afspraken gewoon na
De mogelijkheid van een raadsenquête naar de gang van zaken is wat Fröhlich betreft aan de raad. ‘Ik zie bij de raad twee dingen: zij nemen met het college de volle verantwoordelijkheid: wij moeten dit gaan fiksen. En ik waardeer ook de behoefte aan zelfreflectie. Ik kan me voorstellen dat ze goed naar het hele proces willen kijken.’ De belangrijkste les die hij zelf trekt is dat als je als gemeente iets met een particulier, onderneming of andere overheid afspreekt, je gewoon je afspraak moet nakomen. ‘Daar is het uiteindelijk fout gegaan. Dat realiseren we ons heel goed. Met de raad, de gemeentesecretaris en medewerkers in de organisatie zijn we ermee bezig: wij moeten betrouwbaar zijn.’ Dat betekent dat je af en toe ook ‘nee’ moet verkopen. ‘Maar als je iets afspreekt, moet je dat gewoon doen.’ Die algemene les geldt voor iedereen, vindt Fröhlich. ‘En zeker ook voor andere overheden.’