Provincies zien financiële malaise bij gemeenten

Dat er volgend jaar slechts tien van de dan 352 gemeenten onder curatele staan van de provincies mag een klein wonder heten. Volgens de provincies is het voor alle gemeenten moeilijker geworden. ‘Dit lijkt nog maar het begin.’

De schulden nemen toe, de reserves slinken en de onroerendezaakbelasting stijgt met meer dan de inflatie. In Gelderland bijvoorbeeld gaat de ozb komend jaar gemiddeld met 5 procent omhoog, hetgeen een stijging betekent van ruim 10 procent in twee jaar tijd.

Per saldo blijft er, ondanks die belastingverhogingen, in veel gemeenten nauwelijks nog iets over. ‘Er is nauwelijks financiële ruimte om tegenslagen op te vangen’, zegt gedeputeerde Monique van Haaf van de provincie Overijssel.

Onderhoud wegen

Met slechts twee van de 26 Utrechtse gemeenten die door de ondergrens heen zakken, kan het lijken alsof er niet zoveel aan de hand is, ‘maar we hebben gemerkt dat veel gemeenten erg veel moeite hebben hun begroting rond te krijgen”, verduidelijkt Utrechts gedeputeerde Robert Strijk. Gemeenten putten vrijwel over de hele linie uit hun reserves voor met name de tekorten in de jeugdzorg of langdurige zorg. Daardoor is er soms geen geld meer voor andere voorzieningen, zoals zwembaden of het onderhoud van groen of wegen.

Kaalslag

In Noord-Holland valt komend jaar van alle 47 gemeenten alleen Castricum om financiële redenen onder verscherpt toezicht van de provincie. Dat is volgens gedeputeerde Ilse Zaal echter allerminst reden tot optimisme of opluchting. ‘Wie verder kijkt dan alleen deze cijfers, ziet dat er nog een andere werkelijkheid achter schuilgaat. Veel gemeenten geven al langere tijd aan dat het niet goed gaat met de gemeentelijke financiën. De taken en verantwoordelijkheden binnen het sociaal domein en de gevolgen van het coronavirus zorgen ervoor dat veel gemeenten zich in een lastige situatie bevinden. Daarnaast verwacht men ontwikkelingen die mogelijk de situatie nog verder (kunnen) verslechteren, zoals de herverdeling van het gemeentefonds. Los van de consequenties van het COVID-19 virus stevenen veel gemeenten af op een financiële malaise wanneer van rijkswege de geldkraan niet wordt opengedraaid’, schrijft ze in haar blog.

‘Er is extra geld nodig zodat gemeenten hun taken goed kunnen blijven uitvoeren en hun inwoners goede voorzieningen kunnen bieden. Een kaalslag van de kwaliteit van gemeentelijke voorzieningen en de invloed hiervan op de inwoners is nauwelijks te voorkomen.’ 

Sociaal domein

In Gelderland maakt gedeputeerde Jan Markink zich net zulke grote zorgen. ‘Dit lijkt nog maar het begin, het ijs was vorig jaar al dun bij veel gemeenten, maar nu kraakt en scheurt het in heel Gelderland.’ De gemeenten staan er volgens hem over de  hele linie slechter voor dan een jaar geleden. Met name het sociaal domein drukt zwaar.

De provincie Zuid-Holland ziet dat de mogelijkheden voor gemeenten om structureel middelen vrij te maken voor het sociaal domein uitgeput raken. De provincie maakt zich zorgen over de mogelijkheden die gemeenten hebben om met eigen geld en beleid bij te sturen. Daarom doet Zuid-Holland nu zelf onderzoek naar de beleidsvrijheid van gemeenten binnen het sociaal domein.