Donner schuift aanpassing gemeentefonds voor zich uit

De verdeling van rijksgeld over de gemeenten is in de loop der jaren scheefgegroeid. Vriend en vijand zijn het erover eens dat een aanpassing van de verdeling nodig is, maar over het moment waarop dat moet gebeuren was grote verdeeldheid ontstaan. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) pleitte na tal van regiobijeenkomsten te hebben gehouden voor uitstel van de operatie, tot in de volgende raadsperiode. Maar intern bleken de gelederen allerminst gesloten.

De G4 (Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag) en de 100.000+ gemeenten waren voorstander van uitstel tot na 2014, teneinde eerst alle aandacht te kunnen richten op de grote decentralisatie- operaties. De middelgrote gemeenten en de plattelandsgemeenten daarentegen wilden beide operaties tegelijk laten plaatsvinden.

Donner lijkt nu te kiezen voor een tussenpositie: uitstel met 1 jaar. ‘Ik heb er oog voor dat er veel op de gemeenten afkomt met de decentralisaties en de noodzakelijke bezuinigingen. Een adequate verdeling van het gemeentefonds is daarbij essentieel, maar ik begrijp dat het tijd van gemeenten vraagt om te kunnen anticiperen op wijzigingen in de omvang van de algemene uitkering’, aldus de CDA-bewindsman aan de Tweede Kamer. Dat geldt overigens niet voor het onderdeel maatschappelijke zorg: de effecten van de decentralisatie van de Awbz en jeugdzorg worden in 2013 al wel meegenomen in de verdeling.

De herijking van de meeste onderdelen van het gemeentefonds zal volgens Donner ‘niet eerder dan per 2014’ plaatsvinden. Maar zo helder als hij het stelt, is het niet. Hij eindigt zijn brief aan de Tweede Kamer immers met de mededeling dat een besluit over wat er gaat gebeuren, in april 2012 wordt genomen. Dan namelijk is het onderzoek klaar naar welke gemeenten voor- dan wel nadeel hebben van de herijking. Als daaruit blijkt dat er meer voor- dan nadeelgemeenten zijn, is de kans groot dat die meerderheid druk gaat uitoefenen om toch tot een snelle herverdeling over te gaan.

Gevaar
VNG-directievoorzitter Ralph Pans ziet dit gevaar ook, maar stelt dat de koepelorganisatie het standpunt overeind houdt dat er gedurende de lopende raadsperiode geen herverdeling van het gemeentefonds plaatsvindt. ‘Met alle decentralisaties, lopende en toekomstige bezuinigingen, kunnen gemeenten dat er niet bij hebben. Wij doen geen afbreuk aan dat standpunt en zullen ons blijven verzetten tegen eerdere invoering’, zegt hij stellig.

De Haagse wethouder Sander Dekker (financiën) is niet onverdeeld gelukkig met Donners reactie. ‘Die is uiterst summier. Hij gaat helemaal niet in op de inhoudelijke bezwaren van de VNG en de Raad voor de financiële verhoudingen. Bovendien is 1 jaar uitstel ook niet wat we vroegen. We wilden die hele discussie omtrent de herijking uitstellen tot na de invoering van de grote decentralisatieoperaties. Over een jaar zitten we daar nog middenin’, aldus de VVD-wethouder.

‘Die decentralisatie vergt dat gemeenten samenwerken. Een discussie tussen voor- en nadeelgemeenten verstoort dat. Ongewild zet je dan winnaars en verliezers juist tegen elkaar op.’ Dekker is ook ontevreden dat het ministerie gewoon doorgaat met het lopende onderzoek naar de verdeling van het gemeentefonds in relatie tot de uitgaven. ‘Er wordt gekeken naar verouderde cijfers: die over de jaarrekeningen 2008 en 2009 en de begroting 2010. Pas daarna, na de raadsverkiezingen van 2010, zijn gemeenten begonnen met forse bezuinigingsrondes’, zegt Dekker.

Het zou volgens hem wijs zijn extra tijd te nemen voor het onderzoek en minimaal ook het jaar 2011 mee te nemen. ‘Reken je met verkeerde cijfers, dan kloppen ook je uitkomsten niet.’

Meevaller van ruim 100 miljoen
Gemeenten krijgen met terugwerkende kracht 117 miljoen euro extra van het Rijk. Een correctie over de jaren 2009 tot en met 2011 valt voordelig uit. Het betreft een correctie van een verschil dat was ontstaan bij de financiële vertaling van de gemeentefondsbegroting naar de algemene uitkering. In de septembercirculaire 2011 gaven de fondsbeheerders al aan dat de algemene uitkering voor volgend jaar met 39 miljoen euro wordt verhoogd. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wees er vervolgens op dat de kwestie ook voor de jaren 2009, 2010 en 2011 gold en drong aan op een ‘ordelijke’ afwikkeling over die jaren. Voor een gemiddelde gemeente van 40.000 inwoners komt dat neer op een incidentele meevaller van ongeveer 250.000 euro.