Crisis komt als geroepen

Met ferme passen beent Peter van de Meerakker door de hallen van de Hollandse Visveiling IJmuiden. De in een onberispelijke krijtstreep gehulde directeur van Zeehaven IJmuiden N.V. neemt de trappen het liefst rennend. Hij is ‘een beetje gestresst’ vanwege de toespraak die hij zo nog moet houden bij de opening van een rij door de haven ontwikkelde winkelruimtes aan de Halkade. En omdat hij volgende week voor gesprekken met een rederij naar Engeland vertrekt, ligt er op vrijdag toch al een hoop werk op hem te wachten.

 

Het weerhoudt Van de Meerakker er niet van om met veel enthousiasme over ‘zijn haven’ te vertellen. De eerste associatie die IJmuiden bij velen oproept zijn de schoorstenen van Corus. Niet helemaal terecht, vindt de 46-jarige havendirecteur. ‘De haven wint sinds de jaren negentig gestaag aan economisch belang. Corus zorgt voor bijna tienduizend werkplekken en veel indirecte werkgelegenheid, Zeehavens direct en indirect voor bijna vierduizend banen.’

 

De haven heeft dan ook een prominente plek in de plannen van Velsen om de lokale economie vlot te trekken, nu de vraag naar staal bij Corus is ingezakt (achthonderd aangekondigde ontslagen) en de regio begint te kreunen onder de recessie. De lang gewenste herstructurering van het Middenhavengebied werd in april door de ministeries van Economische Zaken en VROM aangemerkt als een van de 14 projecten die een financiële injectie van het rijk krijgen en daardoor versneld kunnen worden uitgevoerd. Ook de gemeente en de provincie dragen respectievelijk 1,5 en 5 miljoen euro bij aan het project.

 

Het project voorziet onder andere in de aanleg van een nieuwe kade voor grote vissersschepen, de vervanging van riolering en wegdek en het realiseren van ruimte voor de nieuwbouw van enkele vrieshuizen. ‘Dat is hard nodig’, verzekert Van de Meerakker, wijzend op de rommelige bouwsels en de van kuilen vergeven klinkerweg. ‘In die zin komt de crisis voor ons als geroepen, want zonder de crisis had het wellicht nog een hele tijd geduurd voordat de overheid met geld over de brug was gekomen.’

 

Met de financiële steun voor de herstructurering hopen Velsen en de provincie Noord-Holland de klappen die de regio krijgt, deels op te vangen. ‘We zochten daarom een project waarvoor al een duidelijk plan klaar lag en dat nog dit jaar kan beginnen’, licht woordvoerder Britta Burger van de provincie toe. Het geld dat Noord-Holland beschikbaar stelt, komt uit een bestaande pot met subsidies waaruit gemeenten hun verloederde bedrijventerreinen kunnen opknappen.

 

Hoeveel lokale werkgelegenheid het project op gaat leveren is nog onbekend. ‘We gaan er wel vanuit dat het werk zoveel mogelijk aan bedrijven uit de regio kan worden gegund, maar honderd procent zeker is dat niet’, zegt Martijn Haeser, beleidsmedewerker economische zaken van de gemeente Velsen. Omdat het om een aantal verschillende projecten gaat en Zeehaven IJmuiden N.V. opdrachtgever is, heeft het project volgens Haeser weinig te duchten van de Europese aanbestedingsregels.

 

Veel bedrijven zullen op de lange termijn de vruchten plukken van de facelift in het Middenhavengebied, verwacht Haeser. ‘We faciliteren hiermee bedrijven die gewoon blijven investeren als het economisch tegenzit.’ Hij wijst op logistiek dienstverlener in de vis Kloosterboer, die onlangs een lijn voor diepgevroren vis heeft opgezet tussen Alaska en IJmuiden en nu extra koelruimte nodig heeft.

 

Ruw volk

 

De geschiedenis van de haven van IJmuiden gaat terug naar 1876, toen het Noordzeekanaal net was gegraven. Voor die tijd was er tussen Rotterdam en Den Helder geen enkele mogelijkheid om vanaf zee landinwaarts te varen. Vissers begonnen het kanaal te gebruiken als vluchthaven en aanlandplek voor hun vangsten, maar blokkeerden daardoor al snel een vrije doorvaart naar Amsterdam. Toen het stadsbestuur daarover begon te morren, besloot het Rijk een eerste havenbekken te graven. Later volgde de rijksvisafslag, want de particulier georganiseerde visverkoop leidde geregeld tot opstootjes. Het was dan ook ruw volk dat toen in de IJmond woonde, vertelt Van de Meerakker.

 

In 1989 werd de haven, tot dan toe bekend onder de naam Staatsvissershavenbedrijf, door verkeersminister Neelie Kroes geprivatiseerd. Sindsdien zijn alle honderdveertig bedrijven die er gevestigd zijn, aandeelhouder. Daarom komen er volgens Van de Meerakker veel projecten van de grond die ook op de lange termijn goed zijn voor de economische ontwikkeling van de haven. Zelf trad hij daar in 2001 in dienst, eerst als adjunct-, en sinds 2005 als algemeen directeur. Daarvoor was hij als ambtenaar bij de gemeente Velsen al belast met de haven.

 

Schol en makreel

 

Vis is nog steeds het belangrijkste product dat er wordt verhandeld. Met een marktaandeel van bijna 16 procent is IJmuiden de tweede visafslag van Nederland. In de centrale hal van de visafslag rijden steekwagens grote witte kratten met schol, tarbot, tong en makreel heen en weer. Bonnetjes verraden welk schip de vis heeft aangevoerd en wie de koper is. Even verderop wordt de vis in de Mijnzaal op volgorde van binnenkomst per scheepslading geveild. Groothandelaren kunnen hier, of via het nieuwe internetveilsysteem, hun bod uitbrengen.

 

Buiten de visafslag, even verderop aan de Halkade, staat het voormalige visrestaurant van Henk Schoorl. Wie het grondig door vandalen toegetakelde gebouw aanschouwt zou gemakkelijk kunnen concluderen dat het slecht gaat met de visserij in IJmuiden. Tel daarbij op de vissers die klagen over de lage prijzen die zij de laatste tijd voor hun vangst krijgen en het crisisplaatje is compleet.

 

‘Vorig jaar waren de olieprijzen hoog, maar de prijzen van de vis ook’, zegt Meeuwis Otter van de UK 95 uit Urk. ‘Nu is het precies omgekeerd, dus daar komen we geen steek verder mee.’ Als het zo doorgaat kan hij wel opdoeken, smaalt Otter, maar zo ver is het nog niet. ‘De prijzen kunnen over een paar weken weer anders zijn.’ En dan, cynisch: ‘In de supermarkten ligt de vis nog steeds voor dezelfde prijs in de schappen als vorig jaar.’

 

Van de Meerakker beaamt dat de omzet van de vissers onder druk staat, zeker als het gaat om de verse Noordzeevissoorten die concurreren met import-kweeksoorten als Tilapia. Maar hij bestrijdt dat het slecht gaat met de sector. ‘De lagere olieprijs speelt de sector in de kaart en na de sanering van vorig jaar vanwege lagere vangstquota (45 schepen minder, red.) beschikken we nu over een stabiele vloot. Die komt niet zo snel meer in de problemen.’ Bovendien heeft de visafslag in IJmuiden als enige de aanvoer van vis in 2008 zien stijgen.

 

Windmolens

 

De haven heeft de laatste jaren ook een graantje meegepikt van de opleving in de offshore-industrie, vertelt Van de Meerakker. Hij wijst op een in aanbouw zijnde loods, waar windmolenonderhoudsbedrijf Vestas binnenkort zijn intrek neemt. ‘Bij kraakhelder weer kun je vanaf hier de zestig molens van het Prinses Amalia-windpark zien’, zegt Van de Meerakker.

 

Gezien de geplande kabinetsinvesteringen in windenergie gaat de haven de komende jaren nog veel plezier hebben van deze industrietak, voorspelt de havendirecteur. Trots laat hij even later een ander project zien waarvan veel verwacht wordt. In een gigantische, ‘niet op te blazen’ bunker die tijdens de Tweede Wereldoorlog nog als schuilplaats voor Duitse onderzeeërs diende, wordt nu bij wijze van experiment tong gekweekt door viskweker Solea.

 

De crisis lijkt zachtjes voorbij te waaien aan de bedrijven die aandeelhouder zijn in de haven. De ene herstructurering is nog niet afgerond of het volgende project staat alweer in de steigers. Het aantal vierkante meters bedrijventerrein is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. Immuun voor economisch zwaar weer zijn de zeehavens van IJmuiden natuurlijk niet, zegt Van de Meerakker. ‘Al is het grote voordeel dat veel van onze activiteiten verbonden zijn aan de voedselindustrie, een sector die toch wat minder te lijden heeft onder de crisis.’

 

Varend flatgebouw

 

Als Van de Meerakker zijn auto het terrein van de cruiseterminal opdraait, komt net de Princess of Norway aanvaren. Het schip is het varende flatgebouw van DFDS Seaways dat de dagelijkse lijndienst tussen IJmuiden en Newcastle verzorgt. De havendirecteur knikt goedkeurend. ‘Vanwege de blokkades van boze Franse vissers bij het nauw van Calais is de cruiseferry de laatste dagen extra goed bezet.’

 

Ook voor de komende maanden is het beeld bemoedigend, doordat Nederlanders hun vakantiebestemming volgens Van de Meerakker weer wat dichter bij huis zoeken, in Schotland of het noorden van Engeland. Voor het vrachtvervoer haalt dat niets uit; dat is de sector binnen de haven van IJmuiden die nog het meest te lijden heeft onder de crisis.

 

Dit is een aflevering in onze serie over IJmuiden en de gevolgen van de economische crisis.