Cijfers tellen niet

‘Statistieken zeggen mij niets. Ik wil cijfers!’ En: ‘Wat heb ik aan al die cijfers, mijnheer de voorzitter, ik wil het over de feiten hebben.’ Het zijn twee legendarische uitspraken van Tweede Kamerlid Hendrik ‘boer’ Koekoek van vijftig, zestig jaar geleden. Hij meende het serieus maar de mensen lachten erom. Wat zou de actuele variant zijn?

Eerst wat actuele cijfers. Over hoe het financieel nu met ons land gaat. Het Centraal Bureau voor de Statistiek schreef drie dagen na Prinsjesdag: ‘De schuld van de overheid bereikte eind juni de laagste stand in 15 jaar. Dat kwam omdat de overheid in de eerste helft van 2023 een overschot had van 7 miljard euro. De miljoenennota 2024 gaat uit van een tekort van 16 miljard euro voor heel 2023. Om daarop uit te komen, is in de tweede helft van 2023 een tekort van 23 miljard euro nodig. Dat is onwaarschijnlijk.’ En over heel 2022 was het tekort minder dan 1 miljard euro, ondanks Oekraïne, ondanks de energiecrisis, ondanks de naweeën van corona.

Dan wat actuele teksten. Wat lezen we overal? Het gaat financieel zo slecht met de overheid. Er komen enorme tekorten aan, de overheid moet fors bezuinigen, er is geen ruimte meer voor nieuwe uitgaven. Het is een sterk staaltje framing van het rijk.

De gevolgen? Laat ik me beperken tot één voorbeeld. Het kabinet wil de zogeheten opschalingskorting van 700 miljoen euro voor de gemeenten en provincies wel schrappen, maar doet dat nog niet nu. Pas over een half jaar. En, zo zegt het rijk, dat nog onder voorbehoud van de financiële situatie van het rijk op dat moment.

We begrijpen uit de cijfers van het CBS dat die financiële situatie prima is. Dus over een half jaar krijgen de gemeenten en provincies die 700 miljoen euro. De opschalingskorting gaat van tafel. Maar nu nog niet. Want cijfers tellen niet, alles draait om de beeldvorming. Het beeld van tekorten moet intact blijven. Ook als dat ten koste gaat van het beleid van de gemeenten. Ook als dat ten koste gaat van de investeringen van de gemeenten. Ook als dat dus ten koste gaat van de inwoners.

Dus wat zou de actuele variant van Koekoeks uitspraken zijn? Ik denk: ‘Cijfers tellen niet, het gaat om het beeld’. Het gaat om de framing. Over vijftig, zestig jaar lachen we erom, nu menen we het serieus.