Kerstcadeau

Net voor de kerstvakantie kwam er nog een ferm standpunt van de Raad van State. Kort maar krachtig geeft de adviesraad zijn mening over medebewind – taken die de gemeenten uitvoeren in opdracht van het rijk. Ook geeft de raad zijn mening over de budgetten daarvoor. Aan dat medebewind gaan de gemeenten financieel bijna ten onder.

De Raad van State noemt de Jeugdwet als voorbeeld. Ik voeg daar de opvang van de statushouders als voorbeeld aan toe. En de maatschappelijke ondersteuning. En de schoolgebouwen. En de verduurzaming.

De raad schrijft: ‘Het rijk moet voor medebewindstaken voldoende budget aan de gemeenten geven. Als het budget achteraf niet voldoende blijkt, dan moet het rijk dat budget aanpassen.’ En ook schrijft de raad: ‘Soms zijn gemeenten niet in staat om een medebewindstaak uit te voeren. Bijvoorbeeld omdat ze te weinig geld of bevoegdheden of mensen of kennis hebben. Dan moet het rijk die taak niet met toezicht alsnog gaan afdwingen. Nee, zo’n systeemprobleem moet aan de voorkant worden opgelost, door het rijk zelf.’

Het lijkt een mooi kerstcadeau voor de gemeenten. Maar er zit wel een addertje onder de kerstboom. De raad zegt namelijk ook dat de gemeenten geen instrumenten mogen krijgen om voldoende budget af te dwingen. Dus geen arbitragecommissie. Want ‘gemeenten zijn niet hiërarchisch ondergeschikt aan het rijk, maar ze staan wel in een verticale relatie tot elkaar’. Op de expliciete vraag wat er moet gebeuren als het rijk de gemeenten toch te weinig budget geeft, weigert de raad te antwoorden. Hij herhaalt alleen dat het rijk de gemeenten voldoende budget moet geven.

Het kerstcadeau dat de gemeenten van de Raad van State krijgen, glimt en glanst daar- mee veel minder dan gedacht. Sterker nog: het is hetzelfde cadeau als de gemeenten vorig jaar maart kregen. Toen schreef de raad namelijk hetzelfde standpunt over de budgetten voor medebewind. Maar toen zei hij er niet bij dat de gemeenten dat niet met arbitrage mochten afdwingen. Dat standpunt van maart vorig jaar leverde de gemeenten miljarden euro’s voor de jeugdzorg op. In feite heeft de Raad van State zijn cadeau van vorig jaar maart eerst stuk gemaakt en vervolgens opnieuw ingepakt. Dit cadeautje hoort daarom niet onder de kerstboom maar in de grijze bak.