Tekortnorm in Wet Hof is onnodig

Het kabinet is met zijn Wet Houdbare Overheidsfinanciën (Wet Hof) veel strenger voor gemeenten, provincies en waterschappen dan ‘Brussel’ verlangt. Europese regels verplichten Nederland niet om de decentrale overheden een macronorm op te leggen met betrekking tot het EMU-tekort. Dat concludeert het Bureau Onderzoek en Rijksuitgaven (BOR).

Terugschroeven tekortnorm

De Wet Hof bepaalt dat rijk en decentrale overheden samen tekenen om het begrotingstekort volgens Europese afspraken terug te dringen. Aanvankelijk wilde het rijk de tekortnorm voor de decentrale overheden vanaf 2014 terugschroeven naar 0,3 procent en vanaf 2016 naar 0,2 procent. In het onlangs gesloten financieel (concept)onderhandelaarsakkoord tussen kabinet en de koepels van gemeenten, provincies en waterschappen is vastgelegd dat de tekortnorm tot in ieder geval 2015 op het huidige peil van 0,5 procent blijft, dat deze vanaf 2016 trapsgewijs wordt teruggeschroefd naar 0,2 procent in 2017 en dat er deze kabinetsperiode geen boetes worden opgelegd als de tekortnorm wordt overschreden.

Geen verplichte macro-norm

Het is echter helemaal niet nodig om decentrale overheden vast te pinnen op die tekortnorm, concludeert het BOR op basis van onderzoek dat het samen met het Bureau Wetgeving van de Tweede Kamer heeft uitgevoerd. De Europese begrotingsregels schrijven weliswaar voor dat er passende coördinatiemechanismen moeten worden vastgelegd tussen alle lagen van de overheid, maar verplichten Nederland niet om de decentrale overheden een macro-norm op te leggen.

Weg vrij voor alternatieve afspraken

Dit maakt de weg vrij om binnen de Europese regels alternatieve afspraken te maken tussen rijks- en decentrale overheden. Het is nog niet duidelijk of daarbij kan worden voortgebouwd op bestaande bestuurlijke coördinatiemechanismen, zoals de wettelijke eis van meerjarig begrotingsevenwicht en preventief en repressief toezicht zoals de Kamer had gevraagd.

Wel kunnen de alternatieven voor coördinatiemechanismen van de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) nader worden onderzocht, stelt het BOR. De Rfv opperde in zijn vorig jaar uitgebrachte advies aan de minister van Financiën in plaats van met een tekortnorm te werken met bijvoorbeeld een meerjarig EMU-saldo, een EMU-saldo vereffeningssysteem en/of aparte EMU-afspraken voor bepaalde investeringsruimte. Deze alternatieven zijn volgens het BOR conform de Europese regels.

Boekhoudkundig stelsel

De vraag in hoeverre Europese regels rekening houden met verschillen in het boekhoudkundige stelsel van de rijksoverheid (kasstelsel) en decentrale overheden (baten-lastenstelsel) dan wel ruimte bieden om daar op nationaal niveau rekening mee te houden, kan het BOR gezien de korte onderzoekstijd niet beantwoorden.

Beknotting investeringsruimte

Gemeenten, provincies en waterschappen hebben echter een bepaalde tekortruimte nodig voor met name grote investeringen in infrastructurele werken. De investeringen worden nu over meerdere jaren uitgesmeerd. De Wet Hof beknot de investeringsruimte, ook al ligt er genoeg geld op de plank.

Ook de in de Wet Hof vastgestelde sanctie die de minister van financiën decentrale overheden kan opleggen, zonder dat er sprake is van een EU-boete aan een lidstaat, is Europeesrechtelijk niet verplicht.

Onderhandelaarsakkoord kabinet

Het onderzoek is op initiatief van Eddy van Hijum, financieel specialist van de CDA-Kamerfractie, uitgevoerd. Sneller dan verwacht is het BOR met zijn resultaten gekomen. Het onderzoek is donderdag openbaar gemaakt. De Kamer debatteert naar verwachting voor de zomer over het wetsvoorstel, maar waarschijnlijk over twee weken al over het financieel onderhandelaarsakkoord tussen kabinet en de koepels van gemeenten, provincies en waterschappen. Daarin zijn de tekortnormen voor de komende jaren vastgelegd.