Bijdragen afvalfonds aan gemeenten toch niet btw-belast

Er bestaat al lang discussie over de vraag of er btw verschuldigd is over de financiële bijdragen die gemeenten van Stichting Afvalfonds Verpakkingen (‘Nedvang-bijdragen’) ontvangen bij de inzameling van afval. Op grond van de Wet milieubeheer zijn gemeenten verantwoordelijk voor het inzamelen van huishoudelijke afvalstoffen. Voor het aandeel verpakkingen binnen de afvalstoffen ontvangen gemeenten Nedvang-bijdragen. In eerdere uitspraken en het standpunt van de staatssecretaris van Financiën, is bepaald dat de Nedvang-bijdrage belast is met btw. De bijdrage zou een vergoeding vormen voor aan het afvalfonds verleende diensten inzake het gescheiden inzamelen van verpakkingsafval en de registratie daarvan. Gemeenten moesten daardoor bedragen aan gecompenseerde btw (via het Btw-compensatiefonds, afgekort BCF) inclusief belastingrente terugbetalen aan de Belastingdienst. 

Onlangs is de rechtbank Gelderland op overtuigende wijze tot de conclusie gekomen dat er geen btw verschuldigd is over de Nedvang-bijdrage. Wij informeren u graag over de uitspraak van de rechtbank en de gevolgen hiervan voor de praktijk.   

Procedure en uitspraak 

De rechtbank stelt vast dat er alleen btw verschuldigd kan zijn over de bijdrage als de gemeente een dienst verricht die verbruikt wordt door de Stichting Afvalfonds Verpakkingen (of het verpakkend bedrijfsleven). Dit verbruik ontbreekt als sprake is van ‘eigen activiteiten’ van de gemeente. De rechtbank komt tot de conclusie dat de werkzaamheden van de gemeente in dit geval behoren tot haar verplichtingen op basis van de Wet milieubeheer. Deze verplichting omvat onder andere de inzameling van huishoudelijk afval, waardoor sprake is van een eigen activiteit. Dat het gescheiden inzamelen van verpakkingsafval (tot juli 2020) niet tot de wettelijke verplichting behoorde, maar een keuze van de gemeente was, doet hieraan niets af. De bijdrage van het afvalfonds wordt daarom gezien als onbelaste financiële bijdrage in de kosten die gemeenten maken voor het uitvoeren van hun eigen activiteiten. Het is dus geen vergoeding voor een specifieke dienst die de gemeente aan het afvalfonds levert. Daarnaast merkt de rechtbank op dat zelfs indien sprake zou zijn van een dienst onder bezwarende titel, dit niet als een economische activiteit kan worden beschouwd. De niet-rendabele activiteiten van de gemeente op dit gebied (deels door middel van overheidsprerogatieven) zullen naar hun aard namelijk niet door marktdeelnemers worden verricht. Hierdoor concludeert de rechtbank dat de gemeente geen btw verschuldigd is over de ontvangen Nedvang-bijdrage.

Gevolgen voor de praktijk

De uitspraak van de rechtbank is verrassend, omdat deze afwijkt van de uitspraken van eerdere rechters. Veel gemeenten hebben hun administratie inmiddels anders ingericht en compenseren niet langer de btw op de kosten voor het gescheiden inzamelen van huishoudelijk afval. Als de correcties over het verleden al zijn doorgevoerd, is het op dit moment niet per se nodig om actie te ondernemen naar aanleiding van deze uitspraak. Het beleid van de Belastingdienst is helder en kan naar onze mening op dit moment nog worden gevolgd. De Belastingdienst heeft tegen deze uitspraak hoger beroep aangetekend en berust dus niet in dit nieuwe oordeel. Voor deze gemeenten kan het maken van bezwaar tegen btw-aangiften en opgave BCF wel een rol spelen voor de vereenvoudiging van hun administratie. Volgens het huidige beleid van de Belastingdienst verrichten gemeenten namelijk een deel van de activiteiten in het kader van de afvalinzameling als btw-ondernemer en een deel als overheid. Dat leidt in de praktijk soms tot een ingewikkelde toerekening (mengpercentage) van de btw op kosten en investeringen. Als het nieuwe oordeel van de rechtbank Gelderland in stand blijft, zal dat voor de praktijk tot een vereenvoudiging leiden.      

Voor gemeenten die nog een bezwaar- of beroepsprocedure hebben lopen is dit nieuwe oordeel op dit moment nog relevanter. Die gemeenten kunnen deze uitspraak meenemen in hun lopende procedures. 

We zullen moeten wachten op de uitkomst in hoger beroep tegen deze uitspraak. Uiteraard houden wij u op de hoogte van de verdere voortgang van de procedure.