Koepelvrijstelling opnieuw ingeperkt: gevolgen voor samenwerkende gemeenten

De koepelvrijstelling zal vanaf 1 januari 2019 opnieuw gewijzigd worden. Dit kan drastische gevolgen hebben voor gemeentelijke samenwerkingsverbanden. Hoewel er nog veel onduidelijkheid is over de reikwijdte en impact van deze nieuwe inperking, is het belangrijk om toch alvast rekening te houden met mogelijke gevolgen voor uw gemeente.

Wat is de koepelvrijstelling?

De koepelvrijstelling kan worden toegepast als gemeenten op bepaalde gebieden hun krachten bundelen in een samenwerking. Als de gemeenschappelijke regeling zelfstandig kwalificeert als btw-ondernemer, moet zij btw in rekening brengen over haar diensten aan de gemeenten. Echter, in de praktijk is het zo dat bij veel gemeenschappelijke regelingen de koepelvrijstelling van toepassing is waardoor de heffing van btw achterwege blijft.

Europese ontwikkelingen

Vorig jaar heeft de hoogste Europese rechter een aantal uitspraken gedaan waaruit voortvloeit dat de Nederlandse toepassing van de koepelvrijstelling niet in overeenstemming is met Europees recht. Dit gold ten eerste voor de goedkeuring die Nederland kende voor toepassing van de koepelvrijstelling bij ambtelijke fusies. Maar ook de reguliere toepassing van de koepelvrijstelling is naar aanleiding van de jurisprudentie onder druk komen te staan. Daarom heeft de staatssecretaris van Financiën aangekondigd de koepelvrijstelling per te gaan beperken.

Gevolgen voor gemeenten

De kern van de nieuwe aanpassing is dat de koepelvrijstelling mogelijk enkel kan worden toegepast door samenwerkingsverbanden die bepaalde activiteiten verrichten. Uit de jurisprudentie volgt namelijk dat de koepelvrijstelling alleen geldt voor samenwerkingsverbanden van vrijgestelde dan wel niet-ondernemers die zich bezighouden met activiteiten van algemeen belang, bijvoorbeeld medische verzorging, prestaties op het gebied van maatschappelijk werk en sociale zekerheid, onderwijs, sport en bepaalde culturele diensten.

Voorbeeld belastingsamenwerking

Een voorbeeld van een samenwerkingsverband dat mogelijk risico loopt, is een belastingsamenwerking. Het heffen van belastingen is een overheidstaak, maar geen activiteit van algemeen belang. Een belastingsamenwerking valt vanaf 1 januari 2019 dus mogelijk niet langer onder de koepelvrijstelling.

Dit zou betekenen dat een belastingsamenwerking btw verschuldigd is over de gehele vergoeding die zij ontvangt van de deelnemende gemeenten. Waar eerst enkel de btw op externe kosten werd doorgeschoven aan de deelnemende gemeenten, is nu btw verschuldigd over álle kosten, zoals bijvoorbeeld ook personeelskosten.

Visie BDO

Als deze aangekondigde inperking doorgaat, dan leidt dat bij ambtelijke fusies tot een aanzienlijk hogere btw-last. Uiteraard hebben gemeenten voor een groot deel van hun activiteiten de mogelijkheid om de btw te compenseren.

Het bedrag aan te compenseren btw zal hierdoor voor veel gemeenten sterk toenemen. Dit zou tot gevolg kunnen hebben dat het in 2015 ingestelde plafond van het fonds bereikt wordt. Dat betekent een korting van het Gemeentefonds.

Daarnaast ziet BDO ook nog argumenten om te stellen dat, ondanks de beperkte toepassing van de koepelvrijstelling, geen btw verschuldigd is over de bijdrage van gemeenten aan de gemeenschappelijke regeling. Bijvoorbeeld omdat de gemeenschappelijke regeling niet kwalificeert als ondernemer voor de btw omdat de vergoeding ontbreekt of omdat de gemeenschappelijke regeling zelf handelt als overheid of instelling die vrijgestelde prestaties verricht waardoor om die reden heffing achterwege blijft.

Hoe nu verder?

Voor nu is het nog even afwachten, maar gezien de potentiële grote gevolgen is het zaak om goed voorbereid te zijn. Ons advies is dan ook om in kaart te brengen welke gevolgen de mogelijke wijziging voor uw samenwerkingsverband en de deelnemende gemeenten zal hebben. Uiteraard denken wij hierover graag met u mee.

Contact

Erik Bakx, Senior Manager Belastingadvies BDO Arnhem (026) 352 54 92 / erik.bakx@bdo.nl Jeroen Cremers, Partner Belastingadvies, BDO Publieke Sector (088) 236 48 03 / Jeroen.Cremers@bdo.nl