Grip op gemeentefinanciën tijdens coronacrisis in 4 stappen
Grip op gemeentefinanciën tijdens coronacrisis in 4 stappen
De coronacrisis heeft impact op de gehele maatschappij, zo ook op gemeenten. De eerste prioriteit van de overheid is om het coronavirus te controleren, kwetsbare mensen te beschermen en goede zorg te verlenen voor diegenen die dit nodig hebben. Deze inspanningen zullen leiden tot extra uitgaven voor gemeenten, onder andere in het sociaal domein, daar waar al de nodige tekorten bestaan.
Het Rijk heeft aangegeven deze meerkosten te compenseren, ook al is de vorm en omvang hiervan nog onbekend. Hoe dan ook, het is voor gemeenten essentieel om inzicht te hebben in de financiële consequenties, direct en indirect. Enerzijds om compensatie vanuit het Rijk te kunnen onderbouwen en anderzijds om informatie te vergaren over de situatie na de coronacrisis.
4 stappen om grip te houden op financiën
Gemeenten voorzien in de begrotingen 2020 al een tekort van circa € 1 miljard, plus een fors dalende solvabiliteit (naar circa 25% in 2023). Het moeten absorberen van extra tegenvallers is dan ook onwenselijk, maar lijkt onontkoombaar. Ook dit vraagt eens te meer om inzicht, wendbaarheid, het uitdenken van scenario en het maken van keuzes.
Gemeenten staan dus voor een aantal financiële uitdagingen die vragen om een gestructureerde aanpak. BDO heeft een stappenplan ontwikkeld en helpt u in 4 overzichtelijke stappen.
1. Zorg voor inzicht in de directe en indirecte financiële gevolgen van de coronacrisis
?De coronacrisis heeft zowel directe als indirecte gevolgen voor kosten én opbrengsten binnen de gemeente. Op dit moment is nog onbekend in welke mate gemeenten worden gecompenseerd voor de extra kosten. Dit laat onverlet dat gemeenten in staat moeten zijn om, op het moment dat compensatie aan de orde is, een duidelijke – en rechtmatige! – kostenopgave aan het Rijk te presenteren.
Begin dus met het inzichtelijk maken van de directe effecten en kosten, en stel een monitor voor indirecte gevolgen op. Daarnaast is het van belang dat gemeenten de uitdagingen en risico’s voor de middellange termijn inzichtelijk maken. Dit inzicht is meteen een goede start voor de nieuwe begroting.
2. Wees voorbereid op de mogelijke gevolgen voor de gemeentebegroting 2021
Voor veel gemeenten staat het proces voor de begroting 2021 al op de agenda. Op basis van het verkregen inzicht in de uitdagingen en risico’s, zoals beschreven in stap 1, kan uw gemeente diverse scenario’s uitwerken en zo voorsorteren op mogelijke effecten van de coronacrisis. Door het hanteren van deze werkwijze heeft uw gemeente scenario’s klaarliggen en kunt u snel schakelen als de omstandigheden daar om vragen. U beperkt zo de kans op bestuurlijke en financiële verassingen.
3. Terug naar de basis: kerntaken-budgettering
Vóór de coronacrisis werden gemeenten al geconfronteerd met een financiële positie die steeds meer onder druk stond. In de begrotingen 2020 wordt zelfs al de verwachting uitgesproken dat in 2023 de solvabiliteit nog maar 25% zal bedragen. Gemeenten zullen hierop in moeten spelen. De coronacrisis maakt nog eens extra duidelijk dat wendbaarheid van gemeenten(financiën) onmisbaar zijn. Om in de toekomst een duurzaam sluitende en wendbare begroting te kunnen realiseren is ‘kerntaken-budgettering’ een goed instrument.
Kerntaken-budgettering gaat uit van het principe dat het verplichte en het gewenste takenpakket inclusief ambities leidend is voor de lasten en baten van de gemeente. Kerntaken-budgettering is een instrument dat gemeenten helpt meer inzicht te krijgen in beleid, kosten, opbrengsten en keuzemogelijkheden binnen de financiële grenzen van gemeenten. Alle beleidsterreinen, inclusief de effecten van de crisis, worden zo naast elkaar gezet. Dit draagt bij aan de integraliteit van besluitvorming en aan bewustwording bij bestuur en management over de prijs van diensten en de aspecten die wel en niet belangrijk is.
4. Grip op de gemeentelijke financiën en stelselmatig in control
Integraliteit en wendbaarheid zijn cruciaal om grip te houden en in control te zijn. De stappen inzicht, scenario’s en kerntaken-budgettering, zoals beschreven in stap 1, 2 en 3, zijn versnellers om integraliteit en wendbaarheid te creëren. Ofwel, de mate waarin de gemeente in staat is beheerst te schakelen in ambities en plannen binnen een financieel gezond kader. Het gaat daarbij niet om een éénmalige exercitie om tot een sluitende begroting te komen, maar om op dit soort vraagstukken stelselmatig in control te zijn. Om zo ook in tijden van crisis handvatten en scenario’s te hebben: wat komt er op ons af, welke ambities zijn nu relevant, wat kunnen we financieel aan en hoe operationaliseren we dit met onze organisatie?
Meer weten over de (financiële) uitdagingen en complexiteit van gemeenten?
Hoe kunt u dit vraagstuk bedrijfsmatig aanvliegen? Niet als doel op zich, maar als belangrijk middel om publieke waarde te kunnen realiseren. In dit visiepaper schetsen wij de belangrijkste ontwikkelingen en uitdagingen. Lees meer over onze visie en een aantal concrete aanbevelingen.
Partner Advisory, BDO Publieke SectorPartner BDO Advisory - branchegroep Lokale overheid
(06) 54 96 72 93 / anton.revenboer@bdo.nl
Senior Adviseur Publieke Sector
MSc
(030) 284 97 60 / (06) 10 99 94 68 / Marc.Timmerman@bdo.nl
Reacties: 4
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
De decentralisatieproblematiek is een geheel ander chapiter. Gemeenten/VNG moeten ook bij decentralisaties veel betere financiële afspraken maken met het Rijk (er is voldoende voor gewaarschuwd). Als de financiële gevolgen van de Coronacrisis niet goed worden afgedekt (uitvoering TON, inzet GGD's e.d.) worden Gemeenten opnieuw in het pak gestoken met alle financiële gevolgen die daarbij komen. Hopelijk is iedereen wakker in Gemeenteland.