Verduurzaming woningen via baatbelasting

Inzet van gemeentelijke baatbelasting kan helpen woningen en wijken te verduurzamen. Lenen of investeren is dan voor woningeigenaren niet meer noodzakelijk. Wijk bij Duurstede gaat er als eerste gemeente mee aan de slag.

Het gaat om de Gemeentelijke VerduurzamingsRegeling (GVR). Die regeling helpt gemeenten in de verwezenlijking van het Programma Aardgasvrije Wijken. Daarbij moeten duurzaamheidsambities worden gerealiseerd in aanloop naar een klimaatneutrale samenleving in 2050.

Geen investeringsrisico

Het is een bekostigingsinstrument dat gebruik maakt van de baatbelasting. De baatbelasting rust op de woning, waardoor deze bij verkoop van de woning overgaat op de nieuwe woningeigenaar. Door deze overdraagbaarheid loopt de huidige woningeigenaar geen investeringsrisico. Met inzet van de GVR behoudt de gemeente de regie en loopt het tegelijkertijd weinig risico. Het stelt gemeenten in staat om op wijkniveau verduurzamingsvoorzieningen aan particuliere woningen te treffen zonder dat daarvoor publieke middelen hoeven te worden aangewend.

Niet rendabel

Deze week stelde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat verduurzaming met de huidige investeringslasten en regelingen voor woningeigenaren niet rendabel is. Zonder aanvullend beleid is de bijdrage van huiseigenaren aan het halen van het Klimaatakkoord volgens het PBL fors minder dan waar de overheid mee rekent. Het planbureau zou daarmee een te eenzijdig beeld schetsen.

‘Energieneutraliteit is voor bestaande woningen op korte termijn vaak te ambitieus en niet noodzakelijk om de doelstellingen van 2030 te behalen. Binnen de GVR worden in de eerste fase zogenaamde no-regret maatregelen toegepast. De combinatie van integrale isolatie en zonnepanelen kunnen in de regel maandlastenneutraal gerealiseerd worden. Dankzij de GVR worden de kosten over dertig jaar gespreid. De ontwikkeling in techniek moet het vervolgens mogelijk maken om in de toekomst de stap naar energieneutraal te zetten,’ aldus Dick Dekker van De Woonpas in reactie op het PBL-rapport. Hij is de initiatiefnemer van de verduurzamingsregeling, die samen met onder andere het Erasmus Studiecentrum voor Belastingen van Lokale overheden (ESBL) en met steun en medewerking van de BNG Bank en diverse provincies en gemeenten is ontwikkeld.

Niet sexy

‘Het rapport gaat uit van verduurzaming door de inzet van een warmtepomp. Het plaatsen van warmtepompen in bestaande woningen is momenteel in de meeste gevallen niet rendabel en ondermijnt de maandlastenneutraliteit in de verduurzaming. De meeste gemeenten hebben bovendien hun plannen omtrent ‘van het gas af’ nog niet gereed’, zegt hij. De GVR voorkomt dat woningeigenaren moeten lenen voor verduurzaming. ‘Verduurzaming is niet sexy’, aldus Dekker. ‘Men kiest eerder voor een nieuwe keuken, dan voor bijvoorbeeld een geïsoleerde spouwmuur. Een belangrijk voordeel van de GVR is dat ook de onderkant van de markt op deze wijze kan verduurzamen. Wooneigenaren in dit segment kunnen verduurzaming meestal niet op eigen kracht financieren. De GVR is dan een uitkomst.’

Vrijwillige deelname

Deelname aan de regeling is op vrijwillige basis. Arjen Schep, bijzonder hoogleraar Heffing van Lokale Overheden, verbonden aan het ESBL: ‘Waar de baatbelasting tot nu toe steevast eenzijdig door gemeenten is opgelegd om door de gemeente gewenste voorzieningen te bekostigen, gaat de GVR uit van vrijwilligheid en wederkerigheid. Daarmee kunnen gemeenten op een verantwoorde wijze en met voldoende waarborgen op lokale schaal wijkgericht woningen verduurzamen.’ Die toepassing van de baatbelasting pas volgens hem binnen een trend waarbij gemeenten hun belastingbevoegdheden inzetten voor de totstandkoming van voorzieningen die niet louter het publieke belang dienen.

EU-subsidie

Wijk bij Duurstede is de eerste gemeente die van de regeling gebruik maakt met behulp van een subsidie van de Europese Commissie. Volgens wethouder Marchal van Wijk bij Duurstede biedt de regeling woningeigenaren ondersteuning en uitzicht op een verduurzaamde woning. ‘We geloven dat de GVR gemeenten in Nederland echt gaat helpen bij het mede-realiseren van de door de overheid opgelegde duurzaamheidsambities’, zegt hij.