‘Zeg maar tegen de minister dat we dit niet gaan doen’

‘Ach weet u mevrouw, ik heb al zoveel circulaires van Binnenlandse Zaken gezien. Waarop heeft de minister nu weer aangedrongen zegt u, csv-bestanden? De computer waarop de uitslagen staan, staat weer in de kluis. Moet ook van diezelfde minister van u. Rapporteert u maar aan haar dat ik dit nu niet ga doen.’ Ik ga ervan uit dat Kajsa Ollongren de website van Binnenlands Bestuur als startpagina heeft, dus bij deze.

Voorgaand citaat is een weergave van een van de vele gesprekken die mijn collega’s en ik de afgelopen weken hebben gevoerd met 270 Nederlandse gemeenten. Dat is namelijk precies het aantal gemeenten dat niet na de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen van maart hun uitslagen hebben gepubliceerd als open data.

Open data van verkiezingsuitslagen maakt het voor iedere journalist, iedere beleidsmaker, ieder campagneteam en -vooral- iedere burger mogelijk om de uitslagen onder de loep te nemen. Best waardevol in een democratische samenleving, niet waar? Dat vindt overigens ook minister Ollongren van Binnenlandse Zaken, getuige haar circulaire van vlak voor de verkiezingen in maart waarin ze alle gemeenten bij herhaling oproept de verkiezingsuitslagen in machineleesbaar formaat te publiceren: 'Transparantie en controleerbaarheid van de uitslagberekening is immers van essentieel belang om vertrouwen te kunnen hebben (en te houden) in de uitslag van de verkiezingen.'

Wat zij zegt.

Maar kennelijk is een dergelijke aanbeveling niet genoeg en moet het wettelijk verplicht worden gesteld dat de uitslagen per stembureau op transparante wijze worden gepubliceerd. Net zoals nu al verplicht is de processen verbaal van de stembureaus na afloop van de verkiezingen op de gemeentelijke website te plaatsen. Mocht u nu denken ‘dan is die informatie toch openbaar’: Geen schande, dat dacht of zei een groot deel van de overige 269 woordvoerders van gemeenten ook. Maar een rij ingescande pdf-documenten zijn geen open data, die zijn niet analyseerbaar.

En dan hebben we het nog niet eens over de verschillende formaten waarin data kan worden aangeboden. En niet over het feit dat geïnteresseerden 355 (!) verschillende gemeentewebsites af moeten om data te verzamelen. Kortom: een warm pleidooi aan BZK en alle gemeenten: Verplicht uzelf de verkiezingsuitslagen per stembus in één open dataformaat te publiceren, en stel ze beschikbaar aan de maatschappij op één centrale plek. Dat maakt het hoogtepunt van onze democratie transparant daar heeft de democratie recht op.

Uiteindelijk is het ons gelukt om de data van op één na alle gemeenten (onze mailbox is nog steeds open, Medemblik) handmatig toch bijeen te krijgen en zelf te publiceren. De Volkskrant maakte er voorpaginanieuws mee, en ook journalisten van KRO-NCRV hebben er fraai over gepubliceerd. Meer dan twee weken werk met 10 mensen, voor een pizza en een biertje, maar nu weet ik wel hoe mijn buurt op 20 maart heeft gestemd. En die van u ook.

Wilma Haan is journalist en directeur van de Open State Foundation