Waterschappen maken in samenwerking een omslag

Vijf waterschappen consolideren hun belastingssystemen om minder kwetsbaar te worden. Minder kwetsbaar voor verstoringen van de verwerking, en voor de vraagtekens die de politiek bij hun bestaansrecht plaatst.

Vijf waterschappen in Oost-Nederland brengen de heffing en inning van hun belastingen onder in een gemeenschappelijk belastingkantoor. De shared-servicesorganisatie staat open voor andere waterschappen en, op termijn, ook voor gemeenten.

De waterschappen, bijna eenvijfde van het totaal dat Nederland telt, zijn Reest en Wieden (Meppel), Velt en Vecht (Coevorden), Groot Salland (Zwolle), Regge en Dinkel (Almelo) en Rijn en IJssel (Doetinchem). Ze leggen jaarlijks 1,5 miljoen aanslagen op. Naast een ingezetenenomslag voor alle burgers zijn er twee belastingen voor burgers en bedrijven: wie water loost, betaalt verontreinigingsheffing en wie onroerend goed bezit, de omslag gebouwd en/of ongebouwd.

Kwetsbaar

De afdelingen belastingen tellen samen 68 volledige arbeidsplaatsen, per waterschap dus gemiddeld net geen veertien. “Dat betekent een zekere kwetsbaarheid qua personeel en dus een risico voor de kwaliteit,” zegt Henk van Wijk, als sectorhoofd Middelen van Reest en Wieden mede-wegberijder voor de samenwerking, over de motieven toe. Slechte kwaliteit voedt immers de periodiek opflakkerende discussie over de vraag of waterschapstaken niet beter naar provincies kunnen. Schaalvergroting door gezamenlijk optrekken moet het waterschapsimago versterken. Door concentratie van kennis en kunde kan het nieuwe kantoor in Zwolle in januari toch met een geringere bezetting toe (vijftig volledige arbeidsplaatsen, exclusief directie en staf).

Een ander motief is dat Den Haag de ‘perceptiekosten’ omlaag wil hebben: kosten die gemaakt moeten worden om belastingen op te leggen en te innen. Nu bedragen die zo’n 10 euro per aanslag. Volgend jaar moet dat naar gemiddeld 8,52 euro om in de periode tot 2011 te zakken naar 7,51 euro.

Het proces van heffen en innen wordt maximaal geoutsourcet. Er is een aparte organisatie opgetuigd, een openbaar lichaam krachtens de Wet gemeenschappelijke regelingen, met van alle vijf oprichters iemand in het bestuur. Dat betekent niet dat het straks eenheidsworst wordt. Elk waterschap behoudt zijn beleidsvrijheid met betrekking tot tarieven en kwijtschelding. Op één punt wordt de regionale eigenheid wel opgeofferd. Bij een uiteenlopend aantal termijnen, waarin de belasting mag worden voldaan, zorgt elke extra termijn voor 1,5 miljoen bijboekingen. Door het aantal te beperken en gelijk te trekken besparen de waterschappen jaarlijks 150.000 euro.

Speciale eisen

Het ondersteunen van uiteenlopend beleid stelt speciale eisen aan de ICT. Nu is de ICT-situatie nogal divers. Alle vijf hebben het Integraal Belasting Systeem (IBS) van Getronics PinkRoccade, zij het in diverse releases en niet allemaal voor dezelfde heffingen. Daarnaast zijn nog voorgangers van IBS in gebruik. Het eindrapport van de Stuurgroep Vooronderzoek Belastingsamenwerking lepelde vorig jaar nogal wat ‘duidelijke nadelen’ van IBS op. Het was ‘niet geschikt’ om de gewenste diversiteit in beleid te ondersteunen en met het integreren van vijf ‘belastingomgevingen’ binnen één systeem was ‘geen of nauwelijks ervaring’. Voorts vreesde de stuurgroep een lange doorlooptijd en onzekere uitkomst. Voor het heffen van gemeentelijke belastingen was het IBS ook ongeschikt.

Toch kon Getronics onlangs in een persbericht melden dat het bij het nieuwe belastingkantoor IBS ging implementeren. Wat was er in die waterschappen gevaren dat ze een systeem wilden invoeren, dat ze eerst als ongeschikt hadden weggezet? Van Wijk legt uit dat de IBS-contracten nog tot eind 2008 lopen en dat met Getronics is onderhandeld om de geconstateerde tekortkomingen weg te werken in een onder de lopende overeenkomst te realiseren upgrade. De waterschappen spelen dus nadrukkelijk een rol bij Getronics’ productontwikkeling. “We hebben er goede afspraken over gemaakt. Wanneer het niet op tijd klaar is, voorzien die niet alleen in uitwijk, maar ook in een boete,” aldus Van Wijk.

Tot nu toe gaat het goed, maar er moet nog veel gebeuren. Zo is de gegevensconversie vanuit de oude systemen met succes afgerond. Nu gaan de waterschappen over naar dezelfde IBS-release. Vanaf januari moet alles centraal in één configuratie draaien. Men wil ‘lean en mean’ van start. Dat houdt in dat wat niet in het nieuwe belastingkantoor wordt gebruikt (aan ICT én personeel, zegt Van Wijk), achterblijft bij de waterschappen en hun zorg is.

Verschillen

Eén wens van de waterschappen kon in de upgrade niet worden meegenomen: gemeenteheffingen. Dat houdt verband met de verschillende grondslagen (object- versus perceelgeoriënteerd), die de bestuurslagen hanteren. Maar daarvoor kan een oplossing komen als Het Waterschapshuis, het ICT-samenwerkingverband van Neêrlands waterbeheerders, in 2009 met een gezamenlijk ontwikkeld belastingsysteem komt, zoals de bedoeling is. Dat moet ook geschikt zijn voor lokale heffingen en sluit mooi aan op de contractafloop voor IBS.

Hebben gemeenten overigens wel belangstelling om hun belastingwerk de deur uit te doen? Volgens Van Wijk is het niet geïnventariseerd, maar met name kleinere gemeenten zullen met vergelijkbare kwetsbaarheidsperikelen kampen als waterschappen, denkt hij. Ook het feit dat beide bestuurslagen aanslagen opleggen gebaseerd op WOZ-waarden (Wet waardering onroerende zaken) maakt het aantrekkelijk. Nu ontvangen waterschappen van gemeenten, naast GBA-gegevens, al periodiek WOZ-waardegegevens. En in Klaaswaal zit openbaar lichaam SVHW (Samenwerking Vastgoedinformatie Heffing en Waardebepaling), waarin waterschap Hollandse Delta met achttien gemeenten een belastingkantoor runt. Duidelijk signaal van bereidheid tot samenwerking tussen waterschap en gemeente. Van Wijk wil nog verder gaan: “Ik sluit deelname van waterleidingbedrijven ook niet uit.” (Peter Mom)