Hamburg maakt werk van transparantie

De Hamburgse transparantiewetgeving van Hamburg kan als voorbeeld dienen voor andere overheden in Europa. Parlementariërs en burgerinitatieven kunnen informatie van algemeen belang online vinden. Zonder voor de ambtelijke organisatie kostbare aanvraagprocedures.

Honderdduizend datasets

Transparantie op zijn Hamburgs: de stad zet alle gegevens proactief online, waar het vroeger op aanvraag gebeurde. Honderdduizend datasets die soms meer dan 1,2 miljoen keer per maand bekeken worden, inclusief honderden kaarten. Contracten voor een fietspad, informatie over huisvesting van vluchtelingen – de open toegang wordt in Hamburg gezien als basis voor vertrouwen in overheidshandelen en democratische deelname.

Versterking democratie 

Als burgers of parlementariërs wat weten willen, kun je even de moeite doen om erin te kijken, zegt Barbara Duden over transparenz.hamburg.de. ‘Het werkt daardoor als versterking van de democratie.’ Duden (SPD) is vice-voorzitter van die Bürgerschaft, het Hamburgse parlement, dat zowel als deelstaatparlement en als stadsparlement fungeert.

Beperkingen 

Volgens haar versterkt het de legitimiteit en de effectiviteit van de democratie, omdat het open is en omdat burgers die kunnen en willen, beter mee kunnen beslissen met zo veel informatie online. Er zijn wat beperkingen, zegt ze, als het gaat om bouwaanvragen. Zo vallen bouwaanvragen tot vijf wooneenheden niet onder de transparantiewetgeving.

Desinformatie tegengaan

Het portal helpt volgens haar om desinformatie op sociale media tegen te gaan, juist omdat het overheidshandelen zo beter controleerbaar is. Het neemt de populisten ook wind uit de zeilen, meent ze. ‘De populisten hebben altijd een argument van: dat kunnen jullie de mensen niet uitleggen. Daar kun je moeilijk wat tegen zeggen. Nu kun je zeggen: kijk in het transparantieregister.’ De populistische AfD probeert volgens Duden in gemeenten waar ze geen evenementen in gemeentehuizen mogen organiseren, ‘of ze zich naar binnen kunnen klagen. Met de transparantiewetgeving staan alle verhuurprocedures gewoon online.’

Wettelijk vastgelegd

Het Hamburger Staatsarchiv beheert het portal dat in 2014 online kwam. Wettelijk ligt vast wat er online moet komen. Thema’s die veel worden gezocht zijn de Elbphilharmonie (waarvan de geschatte kosten in 2007 op 241 miljoen euro werden geschat en die in 2017 uitkwamen op 789 miljoen), verkeersonderwerpen, huisvesting van vluchtelingen en de kandidatuur voor de Olympische Spelen.

Missers  

Of de Hamburgse overheid zich altijd houdt aan de transparantiewetgeving kan Duden niet zeggen. ‘Ik geloof dat missers bij toeval aan het licht komen’, zegt ze.  Volgens Transparency Deutschland kan het nog beter en is het tijd voor een volgende stap. Er moet in Hamburg ook een centraal aanspreekpunt komen, luidt verder een van de negentien punten die de organisatie op haar site heeft staan. Bouwaanvragen zouden van Transparency Deutschland pas dertig dagen na publicatie vatbaar moeten worden voor een besluit. Hamburg meent echter dat dat de transparantie niet dient en dat het ook niet in het belang is van de effectiviteit, van besluitvorming.

Volgende stap

Wel werkt Hamburg aan een volgende stap: een snelle uitbreiding van organisaties die onder de wetgeving vallen. Dit betreft alle publiekrechtelijke lichamen en stichtingen. Op het portal staan al links naar de transparantiepagina’s van bijvoorbeeld de universiteit.