Uw FG is niet activistisch!

Afgelopen tijd ben ik verscheidende keren door mensen van buiten de politie ‘best wel activistisch’ genoemd. Dat was -voor zover ik weet- complimenteus bedoeld, maar toch baal ik ervan. Deze ervaring is niet uniek, zo hoor ik van meerdere Functionarissen Gegevensbescherming (FG’s) terug. Noemt u de FG ook weleens activistisch? Lees dan vooral even verder.

Natuurlijk is het best vleiend om geassocieerd te worden met vasthoudendheid en vastberadenheid. En ook met de moed die nodig is je uit te spreken, vooral wanneer dat tegen de heersende opinie ingaat. En met doorzettingsvermogen om aandacht te vragen voor ‘saaie’ onderwerpen.

Vervolgens is wát je als FG zegt ook vaak niet hetgeen waarop wordt gehoopt. Dat is soms pittig, zeker tegenover een collectief van directeuren en (externe) projetcleiders die menen dat het doel alle middelen heiligt zolang het stokpaardje van de wethouder maar op tijd gereed is. (Overigens blijk dit geregeld een overijverige interpretatie van de opdrachtnemer en heeft de wethouder (of andere bestuurder) helemaal nooit willen suggereren dat wat haar betreft de regels terzijde geschoven mogen worden. Maar dat is een onderwerp voor een andere keer.)

Wanneer een FG  in zo’n situatie toch volhoudt, keurig op de mogelijkheden bínnen de wet wijst en aangeeft wat er buiten het wettelijk kader valt, mag u natuurlijk uw FG complimenteren met een stevige ruggengraat en een dikke huid. Maar dat heeft weinig met activisme te maken.

Een activist strijdt voor een belang, tegen de status quo en heeft bepaalde ‘skin in the game’; het mag de activist iets kosten. Op z’n minst vrije tijd, een maatschappelijke positie en in heftiger gevallen zijn of haar vrijheid.

Voor FG’s gaat deze vergelijking direct mank: we doen gewoon ons werk en het kost ons niets. Sterker nog: wij worden letterlijk betááld om toezicht te houden op onder andere het eerbiedigen van de rechten van betrokkenen. Dat is niet dapper maar eerder Weberiaans bureaucratisch. Een FG een activist noemen is een belediging voor werkelijke activisten, zoals Anton de Kom en Martin Luther King.

We strijden niet voor ‘het goede’ of ‘de juiste beslissing’, of voor iets waar we persoonlijk helemaal voor gaan, zoals een activist dat wel doet. We leggen niet dwingend een andere werkwijze op. Zo prescriptief is ons werk helemaal niet. Het meest ‘spannende’ dat de FG doet, is stellen hoe een (voorgenomen) verwerking door de ogen van de AVG wordt gezien, wat de impact op betrokkenen is en hoe de risico’s worden gewogen tegen de opbrengst. Dat is niet activistisch, maar eerder een zakelijke beschrijving en juridische duiding.

Een greep uit het arsenaal van de FG:

• ‘De rechtmatigheid van de verwerking wordt in deze DPIA niet onderbouwd.’
• ‘Er zijn voor de hand liggende alternatieven die niet worden beschreven. Er is te weinig aandacht voor de impact op de rechten van betrokkenen. Er staat geen afweging beschreven.’
• ‘De proportionaliteit en subsidiariteit van de verwerking wordt niet aangetoond.’
• ‘De FG waarschuwt tegen de start van de verwerking zolang de risico’s niet gemitigeerd kunnen worden tot een voor de gemeente acceptabel niveau.

Dat is het soort uitlatingen dat een FG doet. Weinig activistisch, toch? Eerder saai.

We roepen niet op tot ongehoorzaamheid of boycots. We houden geen demonstraties. We wijzen op het belang van het respecteren van democratisch tot stand gekomen wetten.

Ik wil onze beroepsgroep niet tekortdoen maar is wat FG’s doen eigenlijk niet het meest behoudende, gezapige, haast truttige wat je kunt bedenken? Alsof we op het Malieveld staan met een spandoek: ’De wetten die door ons parlement zijn ingesteld zijn heel belangrijk en het respecteren waard!’ Is dat eigenlijk niet het tegenovergestelde van activisme? 

Daar komt bij: uw FG kan de verwerking niet stilleggen. En ook niet afdwingen dat een advies wordt opgevolgd. Dus wanneer u als bestuurder helemaal níets kunt met het advies van uw FG, dan heeft u wel een probleem, maar niet met de FG. U schrijft op waarom u tegen het advies van de FG toch start met de verwerking -bijvoorbeeld omdat u in dit specifieke geval het operationele of maatschappelijke belang hoger acht dan naleving van de AVG- en dat was het dan. Tussen u en de FG dan.

De FG was haar handen in onschuld, maar u blijft achter met een kater. Tenminste, ik neem aan dat wanneer de overheid zich niet aan de wet wil of kan houden dit een uitzonderlijke situatie is, die een hoop ongemak oplevert aan de zijde van de verantwoordelijke bestuurders. Een keuze die alleen gemaakt wordt omdat de alternatieven nóg ongewenster zijn.

Ik zou niet graag in uw bestuurdersschoenen staan, want uiteindelijk bent ú het die de knoop doorhakt en kiest uit twee kwaden, om vervolgens mogelijk de wet te overtreden. Dat klinkt misschien zwaar, maar de wet is nu eenmaal geen supermarkt waar je kunt pakken waar je op dat moment zin in hebt.

Wanneer u problemen heeft met (delen van) de wet, en deze u hinderen bij de uitoefening van de taak van uw bestuursorgaan, kunt u beter zélf de barricaden op gaan om te strijden voor betere wetgeving of uitleg die nodig is om uw publieke taak uit te oefenen.

Het enige risico dat ik u daarbij alvast wil meegeven, is dat het oproepen tot rechtmatig handelen door sommigen als iets heel bijzonders wordt gezien. Voordat u het weet bent u ‘die activistische bestuurder’ die steevast wijst op het belang van naleven van wet- en regelgeving. En al is het niet helemaal waar, er valt best te leven met zo’n kwalificatie.