'Fraude' is nieuwe struikelterm

De VNG waarschuwt gemeenten dat ze de term ‘fraude’ uit ICT-systemen moeten verwijderen, als deze term is gekoppeld of gekoppeld kan worden aan een persoon in het kader van de Participatiewet. Dat is het gevolg van twee uitspraken van de Rechtbank Rotterdam.

Verboden kwalificatie

De uitspraken (1,2) zijn zo belangrijk, dat de Rechtbank heeft besloten ze te publiceren. Er vindt geen hoger beroep meer plaats. Daarom waarschuwt de VNG alle gemeenten en leveranciers.

Het begrip fraude komt niet voor in de Participatiewet en andere sociale zekerheidswetten. Daarom is het een verboden kwalificatie volgens de AVG, oordeelde de rechtbank in december 2023. Gemeenten verwerken persoonsgegevens om schendingen van de inlichtingenplicht te registeren, maar het is onwenselijk, onnodig en dus onrechtmatig om daarbij de kwalificatie fraude te gebruiken. Dat is niet nodig en daarmee in strijd met het beginsel van minimale gegevensverwerking, aldus de rechtbank.

Systemen aanpassen

De uitspraak heeft gevolgen voor gemeentelijke ict-leveranciers. Die moeten de ict-systemen aanpassen als er standaard de term fraude in voorkomt. Gemeenten die zélf de term fraude hebben toegevoegd aan ict-systemen en processen voor de uitvoering van de Participatiewet, moeten die term zelf aanpassen, als deze gekoppeld kan worden aan een persoon.  

Het gaat onder meer om veldnamen, namen van tabbladen, namen van processen en dossiers. Het is ook niet toegestaan om de term te gebruiken in het dossier van een bijstandsgerechtigde, of in een print met de titel fraudemelding waar ook de gegevens van een inwoner op staan, of in een lijst met de titel fraudevorderingen en namen van bijstandsgerechtigden. Wat wel mag zijn kwalificaties als 'schending inlichtingenplicht', 'verzwijgen inkomsten' of 'opgave onjuist hoofdverblijf'.

Er zijn ook landelijke systemen waarin de term fraude voorkomt, zoals Suwinet en de BUS- en BDFS-statistieken van het CBS. De rechtbank heeft in de uitspraken opgedragen te doen wat nodig is om te zorgen om de kwalificatie ook daaruit te verwijderen. Dat proces is inmiddels in gang gezet.

'Fraudemeldpunt' mag, maar liever niet

Een fraudemeldpunt, een afdeling fraudeonderzoek of een fraude- en preventiemedewerker mag zijn benaming behouden. Daar heeft de uitspraak geen betrekking op. Toch raadt de VNG gemeenten aan om de term fraude zo veel mogelijk te verwijden, omdat die term ‘tegenwoordig vaak als ongewenst en te zwaar wordt gezien.’ De koepelorganisatie ziet het geheel vermijden van de term als een oplossing voor het per ongeluk gebruiken op plekken waar het niet mag.