Versneld aan de glasvezel

Thuiswerken vereist beter netwerk

Wat de evangelisten van het Nieuwe Werken de afgelopen twintig jaar niet lukte, kreeg het virus in een week voor elkaar: half Nederland werkt thuis, en vergadert via pc, laptop of mobiel. Al die applicaties vragen om goede internetverbindingen. De meeste huishoudens hebben nog een verbinding met een relatief beperkte bandbreedte. Als de ene huisgenoot online een film kijkt terwijl de ander in een beeldvergadering zit, dan kan de boel al haperen. Van de acht miljoen woningen in Nederland zijn er nu maar zo’n drie miljoen van snel glasvezel voorzien.

In veel gemeenten namen wethouders bij de aanleg van glasvezel een afwachtende houding aan. In tegenstelling tot andere ondergrondse infrastructuur is de telecommunicatie een marktkwestie. Gemeenten spelen formeel alleen een faciliterende rol in vergunningverlening. Maar de grotere druk op netwerken, en vooral de vraag naar betrouwbare en snellere verbindingen tijdens de coronacrisis, heeft het belang van een fijn vertakt glasvezelnetwerk alleen maar groter gemaakt.

Dat merken ook Joost Steltenpool, verantwoordelijk voor het vaste netwerk bij KPN en de uitrol van glasvezel in Nederland, en hoofd van de regiodirectie Willem Offerhaus. Al ver voor de uitbraak van het coronavirus schaalde het bedrijf de aanleg van glasvezel tot de voordeur op. Dit jaar wordt het proces verder versneld. Steltenpool: ‘We hebben een drie jarenplan, dus we kijken ver vooruit. Het streven is om tot eind 2021 een miljoen huishoudens aan te sluiten. We liggen op koers: al die projecten zijn al in operatie. We zijn met alle gemeenten in gesprek.’

Offerhaus: ‘De vraag of het niet sneller kan, wordt nu wel vaker gesteld. Zeker in stadscentra, waar de drukte door de crisis veel minder is en graafwerk daardoor minder overlast geeft.’ Steltenpool: ’We doen dat als we kunnen. Maar ik heb helaas geen groep aannemers klaarstaan om die klus direct op te pakken.’

Zelf doen
Gemeenten kunnen zelf ook een en ander doen om het proces te versnellen, ziet Offerhaus. ‘Er zijn wel een paar zaken waar we tegenaan lopen. Om een praktisch voorbeeld te noemen: voor de aanleg van glasvezel zijn meer, maar wel kleinere, verdeelstations of POP-kasten nodig. Die moeten we ergens neer kunnen zetten. Gemeenten kunnen helpen om locaties te vinden. Daarnaast lopen we soms tegen regelgeving aan. Glasvezel kunnen we op 30 centimeter diepte leggen, maar regelmatig lopen we tegen voorschriften aan die een diepere geul voorschrijven. Zo’n geul betekent meer werk, een langere aanlegtijd en hogere kosten. Daarnaast verschillen de leges soms aanzienlijk. We zien bijvoorbeeld dat gemeenten die glasvezel echt graag willen lagere kosten in rekening brengen.’

Volgens Offerhaus komt KPN er met de gemeenten altijd wel uit, maar het afgelopen jaar kreeg het telecombedrijf ook kritiek. KPN zou bij de aanleg van glasvezel een grillige koers varen: na de overname van Reggefiber in 2014 nam de aansluiting van nieuwe huishoudens nauwelijks toe. Concurrenten die in dat gat wilden stappen, klaagden over de marktleider: KPN zou pas interesse tonen in de aanleg van glasvezel als een concurrent een initiatief heeft gestart. Daarna meldt KPN zich ineens ook op de markt, maar alleen in de wijken waar een glasvezel-uitrol winstgevend is. Niet in de buitengebieden. Ook de Autoriteit Consument en Markt (ACM) publiceerde najaar 2019 een kritisch rapport over de handelswijze van KPN, maar trok wel de conclusie dat het bedrijf geen regels overtreedt.

Verweerd
KPN heeft zich altijd verweerd tegen de kritiek. Steltenpool: ‘Het zag er van buiten misschien uit alsof we gestopt zijn met de aanleg van glasvezel, maar dat is niet zo. We zagen in 2008 al dat ADSL, internet over de koperlijn, te langzaam is voor de hoeveelheid data die over het net zou gaan. Maar we wisten ook dat glasvezel tot iedere voordeur niet op heel korte termijn was te realiseren. Dus hebben we gekozen voor een hybride vorm: eerst glasvezel aanleggen tussen de wijkkasten en de centrales, en het laatste stukje tot de voordeur pas doen als dat klaar is. Op die manier kunnen we al wel het snellere VDSL bieden. Maar dat is een tussenoplossing. Als de woningen zijn aangesloten op glasvezel, zetten we de koperlijntjes uit.’

Als marktleider vangt KPN nu eenmaal veel wind, denkt Steltenpool. ‘We gaan zeker niet bewust op zoek naar plekken waar een andere partij actief is. Onze planning en strategie voor een uitrol ligt grotendeels vast. Dus als we ergens aan de slag gaan, zijn we al heel lang bezig met de voorbereiding. In een aantal gevallen waarin concurrenten klaagden over het feit dat wij er ‘ineens’ ook glasvezel uitrolden, wisten we vaak niet eens dat die partijen met initiatieven bezig zijn. Terwijl het bij ons al tijden op de planning stond.’

Twee netten
In sommige gevallen leiden de activiteiten van verschillende aanbieders ertoe dat in een gemeente twee glasvezelnetten worden aangelegd. Ook voor KPN niet wenselijk, zegt Steltenpool. ‘Partijen moeten zoveel mogelijk samenwerken in het belang van de consument, maar het blijft een vrije markt. Wij laten de aanleg van glasvezel in buitengebieden vaak over aan partijen waar we mee samenwerken. Die zijn gespecialiseerd in die gebieden. Wij bieden onze diensten dan over dat netwerk aan. Dat heeft niet onze voorkeur. Wat gebeurt er als het netwerk wordt verkocht? Moeten wij dan klanten die onze diensten afnemen terugkopen? In die gevallen kiezen we ervoor om zelf uit te rollen.’

Gemeenten zijn erbij gebaat om een actieve rol te spelen in de aanleg van glasvezel. Maar terwijl sommige gemeenten zeer betrokken zijn, kiezen andere voor een veel passievere rol. Volgens Offerhaus zijn de verschillen tussen gemeenten al merkbaar in de afspraken die er gemaakt zijn in het gemeentebestuur. ‘Als de aanleg van glasvezel in het collegeakkoord is opgenomen, dan is er een politieke wil om een project uit te rollen en zie je dat iedereen zijn schouders eronder zet. Dan gaat het veel sneller.’

Steltenpool: ‘De uitrol van glasvezel is de komende jaren één van de grote infrastructurele projecten van Nederland. We vliegen dit dan ook aan als een groot project, zodat je planningen op elkaar kunt afstemmen. Het is funest om een bouwploeg te hebben die stilstaat omdat het proces elders stokt. Wat zeker helpt is uniformiteit in de afspraken met overheden. Als we afspraken kunnen maken met provincies of metropoolregio’s over de aanpak en planning, dan kunnen wij die uitrol versnellen. Door werkzaamheden achter elkaar te plannen en bouwstromen aan de gang te houden.’