Van Haga wil helderheid over 'spionagepraktijken'

Hoe zit het met gemeenten die op grote schaal meekijken met burgers op sociale media, klopt het dat ambtenaren niet weten dat ze de wet overtreden en heeft men in Delft de wet overtreden? Tweede Kamerlid Wybren van Haga (Groep Van Haga) vraagt minister Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) om helderheid over 'gemeenten die hun ambtenaren inzetten als veredelde veiligheidsdienst'.

Omstreden werkwijze

‘De privacy van burgers wordt zo ernstig geschonden en bovendien is het wettelijk verboden’, schrijft Van Haga. In mei bleek dat uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen en NHL Stenden Hogeschool dat gemeenten op grote schaal meekijken met burgers op sociale media, daarbij nepaccounts gebruiken en dat ambtenaren zich er niet van bewust zijn dat dat niet mag. Begin juni bleek uit een inventarisatie van de Volkskrant dat enkele gemeenten deze manier van werken aanhouden ondanks de controverse.

Sherlock Holmes

‘Klopt het dat het spioneren met onder meer nepaccounts illegaal is en gemeenten flinke boetes kan opleveren van de Autoriteit Persoonsgegevens?’ vraagt Van Haga en hij vraagt de minister om toelichting. ‘Deelt u de mening dat het volgen van social media accounts die een gevaar kunnen vormen voor de openbare orde en veiligheid een taak is van de politie en niet van ambtenaren die voor Sherlock Holmes willen spelen?’

Niet misleiden

Hij vraagt ook of het klopt dat gemeenten wachten op een protocol van het ministerie en wanneer dat er komt. Vorige week verscheen al een Handreiking Internetonderzoek over wat wel en niet is toegestaan bij het onderzoeken van de gegevens van bijstandsontvangers. Ambtenaren mogen hiervoor open bronnen gebruiken, die voor iedereen toegankelijk zijn – zelfs het dark web. Maar ze mogen de burger niet misleiden: ‘Om dergelijke mis­leiding te voorkomen is van belang dat er op geen enkele manier met de betrokken burger onder een schuil­naam wordt geïnteracteerd.'

Werkwijze opschorten

Verder vraagt Van Haga naar de situatie in Delft, waar burgers online werden gevolgd. Dat bleek na vragen van raadsleden van D66 en Onafhankelijk Delft. Burgemeester Van Bijsterveldt (CDA) kondigde een onderzoek naar de werkwijze aan, uit te voeren door de Functionaris Gegevensbescherming, die vroeg om de werkwijze gedurende de looptijd van het onderzoek op te schorten. Van Bijsterveldt doet dat, maar schreef ook dat hiermee een risico kan ontstaan ‘voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid’.

Publiek debat

‘Eerst wordt een publiek debat dat Onafhankelijk Delft aanvroeg geblokkeerd en nu laat de burgemeester plots onderzoek doen naar de manier waarop het spioneren is gebeurd’, schrijft Van Haga. ‘Dit verbaast mij, zeker omdat de Autoriteit Persoonsgegevens de Delftse situatie zorgelijk noemt. Heeft de gemeente Delft hier de wet overtreden en wordt dat nu onder het tapijt geschoven?’