Transparante laadpaal maakt afwegingen zichtbaar

Op het Raamplein in Amsterdam start volgend jaar een proef met zogeheten Transparante Laadpalen. Deze laadpalen maken de beslissingen inzichtelijk van het algoritme dat bepaalt welke elektrische auto wanneer wordt opgeladen. 

Abstract
Hoe meer we automatiseren, hoe vaker we te maken krijgen met algoritmes die besluiten voor ons nemen. Meestal hebben we weinig inzicht in de afwegingen die worden gemaakt. Zeker als zo'n algoritme in handen is van grote techbedrijven, is dat zorgelijk. Om dit abstracte probleem concreet te maken, ontwierp The Incredible Machine in opdracht van innovatiecentrum ELaadNL en Alliander in 2017 de Transparante Laadpaal. Een scherm op de laadpaal maakt de onzichtbare logica zichtbaar waarmee de stroom wordt verdeeld tussen de ladende elektrische auto’s. In 2018 won de Transparante Laadpaal een Dutch Design Award.

Flexibele laadpalen
Op het Raamplein in Amsterdam gaat in het eerste kwartaal van 2020 een proef met een Transparante Laadpaal van start. Eenderde van de drieduizend laadpalen in Amsterdam is flexibel. Dat wil zeggen dat ze niet gewoon werken als een stopcontact, maar dat een algoritme op afstand bepaalt welke auto wanneer laadt. Het algoritme kan daarbij bijvoorbeeld rekening houden met de stroomprijs, maar ook met de beschikbaarheid van groene energie. Amsterdam eist dat er zo veel mogelijk gebruik wordt gemaakt van lokale wind- en zonproductie. Een flexibele laadpaal kan daarin voorzien.

De Transparante Laadpaal laat zien hoe het laadproces verloopt. Een prototype wordt momenteel getest. Begin 2020 worden de flexibele laadpalen op het Raamplein voorzien van beeldschermen. Hoeveel laadpalen er precies 'transparant' worden, is nog onduidelijk, maar de verwachting is dat het er maximaal vier zullen zijn. Ze blijven er naar verwachting een half jaar tot een jaar staan.

Virtueel bonnetje
'We richten ons op mensen die het niet interesseert,' vertelt Thijs Turèl, bedenker van de Transparante Laadpaal en momenteel programmamanager bij Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions (AMS Institute). 'Het leven is te kort om je te verdiepen in de beweegreden van een laadpaal, nietwaar? Totdat je auto niet is opgeladen op het moment dat hij dat wel had moeten zijn. Dan moet jij kunnen achterhalen waarom dat zo is.'

Turèl gebruikt graag de metafoor van een virtueel bonnetje. Op het scherm van de Transparante Laadpaal ziet de automobilist een overzicht van het laadproces. Welke laadcapaciteit was er beschikbaar en hoe is die capaciteit verdeeld over de aangesloten voertuigen? Hij is benieuwd naar de invloed van de proef op de aanbestedingseisen van gemeenten. 'Hoe denken leveranciers van flexibele laadpalen transparantie te gaan bieden aan de gebruikers?'

Voorrang
Met de Transparante Laadpaal sorteren de initiatiefnemers (AMS Institute, ELaadNL, Gemeente Amsterdam en Technische Universiteit Delft) voor op de aanname dat er in de toekomst te weinig stroom zal zijn om alle elektrische auto's tegelijk te bedienen. Slim laden geeft gemeenten dan de mogelijkheid om te sturen. Om de hoeveelheid auto's in de stad terug te dringen, zet Amsterdam bijvoorbeeld in op het gebruik van deelauto's. Turèl: 'Wat nou als de gemeente besluit dat deelauto's voorrang moeten krijgen bij het laden? Dit soort implicaties verkennen we in dit project.'

Nog niet aan de orde, maar wel denkbaar: voorrang voor huisartsen of verloskundigen bij het laden van hun auto. Of stel dat Bureau Halt als onderdeel van een straf kan opleggen dat een veroordeelde langer moet wachten tot zijn auto is geladen. Is dat een goed idee? 'Dit zijn geen zaken die een leverancier of een programmeur moet bepalen,' benadrukt Turèl. 'Hier moeten we met z'n allen keuzes in maken.'