Schot in informatiesamenleving

Wie vlot een juiste betekenis weet te geven aan een gebeurtenis, kan snel tot zinvolle actie komen. Hoe rijker de beschikbare context, hoe vlotter genuanceerde betekenis valt toe te kennen en zo door naar het starten van zinvolle activiteit. Zo werkt dat bij mensen – al sinds mensenheugenis.

In hedendaagse dynamiek vormen wij – burgers, bedrijven en overheidsinstellingen – met elkaar onze informatiemaatschappij. Dag in, dag uit. En in alle denkbare en (snel) wisselende verbanden willen wij soepel en vlot met elkaar verkeren: altijd, overal en instantaan. Steeds geavanceerdere technologieën maken dat ook daadwerkelijk mógelijk. Toch loopt, gek genoeg, die omgang maar al te vaak stroef en stroperig. Lang niet zo soepel en vlot als we op grond van de technologische ontwikkelingen van de afgelopen decennia verwachten! En dat leidt in onderlinge contacten tussen burgers, bedrijven en overheid tot ergernis en irritatie, tot stagnatie en tot regelrechte verspilling van middelen als (belasting)geld en tijd. Daar kan eigenlijk iedereen wel over meepraten.

Er mist iets. Maar wat? Wat is de missende schakel? Wat zien we over het hoofd? Context! Context vormt de missende schakel in onze veelheid aan onderling intensief gekoppelde ICT-systemen.

Gelukkig ligt daar nu – dankzij visie van Bureau Forum Standaardisatie – die parel, die veelbelovende stap in goede richting: het rapport Semantiek op stelselschaal. Daarin wordt context als wezenlijke factor aangewezen voor het toekennen van juiste betekenis, die op haar beurt bepalend is voor zinvolle actie. Afgezien van de appendices telt het rapport vier pagina’s en is daarmee weldadig kort! Toch doet deze beknoptheid de inhoud geen geweld aan: de overige 66 pagina’s geven de lezer, waar nodig, prima steun ter (verdere) inkleuring van de crux-in-vier-pagina’s.

Zoals gezegd zijn het burgers, bedrijven en overheidsinstellingen die zich in alle denkbare en ook variërende verbanden soepel en vlot met elkaar wensen te verstaan. Effectief en zonder fratsen. Dat betekent heel eenvoudig dat de betekenis van informatie in het verkeer tussen personen altijd helder moet zijn. Alleen dan is er werkelijk sprake van semantische interoperabiliteit. Daarzonder is verwarring troef en stagneert soepele en vlotte betekenisgeving en daarmee zinvolle samenwerking tussen wie dan ook maar. U en ik, wij kennen dat vaak maar al te goed en uit eigen ervaring.

Dat moet dus structureel beter – en liefst voortvarend ook! Hoe? Semantiek op stelselschaal wijst stevig richting. Het gaat om een stelselmatige kijk op, zeg maar even, e-society waarin zowel burgers als bedrijven als ook overheidsinstellingen een gelijkberechtigde positie hebben ten aanzien van heldere betekenis van voor hen relevante informatie. Waarom? Om de dóórgaande ontwikkeling van èn burgers èn bedrijven èn overheidsinstellingen in al hun onderling afhankelijke en dynamische samenlevings- en samenwerkingsverbanden ruim baan te geven. Immers: wie vlot een juiste betekenis weet te geven aan een gebeurtenis, kan snel tot zinvolle actie komen.

Hoe je dat ‘regelt’? Door het zo voor de hand liggende fenomeen context stelselmatig te expliciteren in onze ICT-systemen. Context is de missende schakel! In onze veelheid aan intensief gekoppelde ICT-systemen is de eminente rol die context speelt bij de vorming van betekenis (en zo door naar zinvolle activiteit) jarenlang domweg over het hoofd gezien! Haast onvoorstelbaar, maar waar. De ergernis en irritatie in veel van onze onderlinge contacten wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door sterk gekoppelde, maar context missende ICT-systemen die ons maar al te vaak in verwarring over betekenis annex zinvolle actie achterlaten. De gevolgen? Stagnatie in de ontwikkeling van informatiesamenleving. Verspilling van (belasting)geld en tijd. Bedenk daarbij dat het uitgerekend deze (context missende) ICT-systemen zijn die onze menselijke communicatie door de jaren heen steeds intensiever zijn gaan intermediëren!

Voorgaande geldt, zoveel zal duidelijk zijn, niet alleen voor contacten tussen overheid en burgers/bedrijven. Nee, het geldt voor, letterlijk, àl onze gevarieerde en variërende contacten: Burger – burger. Burger – bedrijf. Bedrijf – bedrijf. Bedrijf – overheid. Overheid – overheid. Overheid – burger. Semantiek op stelselschaal gaat van A tot Z over uzelf – open in verbinding met uw eigen informatiesamenleving!

Het volle besef van het belang van context geeft informatiesamenleving nieuwe vleugels en een zee van ruimte om die vleugels uit te slaan! Ruimte om stagnatie en verspilling om te zetten in een ontwikkelingssprong voor informatiesamenleving, in lastenverlichting en kostenbesparingen. Met context als stelselmatig vertrekpunt verdwijnt verwarring en valt betekenis van informatie helder op haar natuurlijke plaats. En dat brengt schot in de dóórgaande ontwikkeling van uw en mijn informatiesamenleving! Want: wie vlot een juiste betekenis weet te geven aan een gebeurtenis, kan snel tot zinvolle actie komen. En dat is broodnodig in hedendaagse dynamiek van informatiesamenleving waarin wij – burgers, bedrijven en overheidsinstellingen – in alle denkbare en (snel) wisselende verbanden soepel en vlot met elkaar willen verkeren: altijd, overal en instantaan.

Maar we zijn er nog niet; er moet nog veel gebeuren. De richting is met Semantiek op stelselschaal alvast voldoende concreet gewezen. De met context gewonnen ruimte moet nu daadwerkelijk worden ingevuld! Hoe? Met contextgeoriënteerde infrastructurele informatievoorzieningen – sla het rapport er alstublieft (nog) eens op na. En daar ligt een wezenlijke taak voor onze overheid. Dienstbaar aan e-society waarin zowel burgers als bedrijven als ook overheidsinstellingen volop participeren, zorgt onze overheid via contextgeoriënteerde infrastructurele informatievoorzieningen voor gelijkberechtigde posities voor iedere deelnemer met betrekking tot eenduidige betekenis van voor hen relevante informatie.

Bureau Forum Standaardisatie: Dank voor het aanwijzen van de missende schakel en voor de aangedragen oplossingsrichtingen! Wat is uw volgende, doortastende, stap tot dóórgaande ontwikkeling van uw en mijn informatiesamenleving?

Over de auteur
Jan van Til is informatiekundig ontwerper met focus op informatie-infrastructuur.
Hij schreef twee bijdragen aan de bundel Eerlijk zullen we alles delen, verkenningen naar interoperabiliteit, samenstellers S. Zwienink en P.E. Wisse, GBO.Overheid/Bureau Forum Standaardisatie Ontsnapping uit digitaal gekkenhuis en Duurzame interoperabiliteit vraagt om radicaal andere benadering van semantiek. Duurzame interoperabiliteit vraagt om radicaal andere benadering van semantiek.
Ook publiceert hij regelmatig op Emovere en Informatiekundig bekeken.