'Regel de ethiek van het living lab'

Er moeten regels komen voor de ethiek van verantwoord experimenteren in living labs, zo luidt een van de aanbevelingen van het Rathenau Instituut in het rapport Waardevol Digitaliseren. De onderzoekers zien hierin een rol weggelegd voor VNG.

'Gemeenten prestenteren zich meer als platform voor innovatie'
In het rapport worden onder meer mogelijkheden en onmogelijkheden van digitale technologie genoemd bij het versterken van lokale democratie, er wordt beschreven hoe gemeenten zich steeds meer presenteren als platform voor innovatie en er is aandacht voor digitalisering van gemeentelijke dienstverlening. Eén van de aanbevelingen is meer aandacht voor ethiek bij experimenten zoals de zogeheten living labs, waar sommige gemeenten nu mee aan de slag zijn gegaan.

Ethische toetsingscommissie

Het Rathenau Instituut pleit voor een ethische toetsingscommissie voor onderzoek in de publieke ruimte door de VNG. ‘Terwijl in het ouderwetse laboratorium experimenten in een afgesloten gebouw plaatsvinden, vinden deze in het living lab plaats in de publieke ruimte. Dat betekent dat burgers, bewust of onbewust, onderdeel worden van het experiment. Daarom is het van belang dat er regels komen voor de ethiek van verantwoord experimenteren in living labs.’ Hierbij valt volgens Rathenau Instituut te denken aan het oprichten van een ethische toetsingscommissie voor onderzoek in de publieke ruimte door de VNG.

'Oog hebben voor mogelijkheden'

Bestuurders moeten oog hebben voor de mogelijkheden van digitalisering, vinden de onderzoekers. ‘Talloze digitale technologieën – van biometrie, robots, kunstmatige intelligentie, persuasieve technologie tot big data, algoritmes en digitale platformen – verruimen de technologische mogelijkheden enorm. Om de kansen te grijpen die digitalisering biedt voor de gemeenten is het belangrijk dat lokale bestuurders oog hebben voor de technologische mogelijkheden die dit biedt.’

Risico's verzachten

In het rapport wordt onder meer geopperd voor meer onderline samenwerking tussen gemeenten, maar ook voor het verzachten van risico’s bij digitalisering in de datawaardeketen. Er wordt steeds meer data verzameld en geanalyseerd en op basis daarvan wordt steeds vaker realtime ingegrepen in de leefwereld van burgers. ‘Als gevolg daarvan raakt digitalisering niet alleen aan privacy en veiligheid, maar ook aan andere publieke waarden en fundamentele rechten, zoals rechtvaardigheid, menselijke waardigheid, autonomie en, niet te vergeten, controle en macht over technologie.’

Het volledige rapport is hier te vinden