Overheid zet MKB buiten spel

Het werd mij als kind al voorgehouden: ‘Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd.’ Stichtelijke woorden, die in sommige ambtelijke kringen tegenwoordig danig in de vergetelheid zijn geraakt. Zo laat de overheid bij het vergeven van opdrachten aan het bedrijfsleven de MKB-sector vaak buiten de boot vallen. Dat is ronduit onverstandig. MKB-bedrijven zijn immers vaak innovatief, ze beschikken soms over hoogwaardige en specialistische kennis en bieden flexibiliteit en creativiteit.

Vooral bij ICT-opdrachten doet de overheid eerder zaken met grote leveranciers en dienstverleners dan met kleine en middelgrote aanbieders. Onzorgvuldige aanbestedingspraktijken, misplaatst grootheidsdenken en een toenemende samenwerkingsdrift binnen de overheid zijn daarvoor de grote boosdoeners.

Vooral aanbestedende diensten van de centrale overheid maken overvloedig gebruik van zogeheten raamovereenkomsten, die de betrokken overheidsinstantie niet verplichten tot afname van een product of dienst maar die in algemene zin de toekomstige zakelijke en juridische relatie regelen met de leverancier, de mantelpartner. De ervaring leert dat na de aanbesteding en gunning van een raamovereenkomst de individuele deelcontracten waarmee wèl concreet producten en diensten bij een mantelpartner worden aangeschaft vervolgens zelden of nooit worden aanbesteed.

Verkwisting publieke gelden
Aan raamovereenkomsten kleven meerdere nadelen. Deze meerjarencontracten gooien de vrije mededinging in de ICT-markt in zekere zin op slot, zetten de deur wagenwijd open voor manipulatie en misbruik door de overheid en plaatsen de MKB-sector op de overheidsmarkt goeddeels buiten spel. De indruk bestaat dat overheden door historisch gegroeide gewoonten weinig kritisch omgaan met raamovereenkomsten.

Ten onrechte worden de discriminatoire effecten hiervan voor kleinere marktpartijen in overheidskring onvoldoende onderkend. Het is bedroevend om te zien dat een overheidsinstantie een unieke ICT-specialist die als kleine zelfstandige werkt, niet rechtstreeks kan inhuren maar alleen door tussenkomst van een mantelpartner. De prijsopdrijving die daarvan het onvermijdelijke gevolg is, leidt tot verkwisting van publieke gelden.

Onmogelijke eisen
Aanbestedende diensten stellen daarnaast vaak onmogelijke eisen aan de MKB-leverancier en zijn offerte. Inschrijven op een tender wordt voor veel MKB-bedrijven daardoor onmogelijk. Risicomijdend gedrag en de hang naar zekerheden zorgen ervoor dat aanbestedende diensten soms buitensporige eisen stellen. Zo kunnen startende ondernemingen vaak niet voldoen aan de absurd hoge, soms klakkeloos verlangde werkervaring.

Hetzelfde geldt als er geëist wordt dat de inschrijver eerder een aantal soortgelijke projecten voor de overheid moet hebben uitgevoerd. Ook zien MKB-bedrijven zich vaak geplaatst voor onoverkomelijk zware financiële drempels, zoals een bepaalde minimumomzet gedurende de afgelopen drie jaar.

Vooral MKB-bedrijven in de ICT-sector zijn er de dupe van dat er nog geen behoorlijke wetgeving is rondom de proportionaliteit van eisen bij aanbestedingen. Door het ontbreken van wettelijke grenzen hebben aanbestedende diensten nagenoeg vrij spel en zijn aanbestedingseisen in de praktijk al snel disproportioneel. Het is een gemiste kans dat de regering dit onderwerp niet behoorlijk in het voorstel voor de nieuwe Aanbestedingswet, thans in behandeling bij de Eerste Kamer, heeft willen oppakken. Het wachten is op nadere uitvoeringsregels op dit gebied. De politiek heeft tot nu toe nauwelijks enige interesse getoond.

Herbezinning
ICT~Office is de brancheorganisatie van de totale Nederlandse ICT-industrie en daarmee zijn ook de kleine en middelgrote spelers ons dierbaar. De tijd is rijp voor een stevige discussie over de positie van MKB-bedrijven bij overheidsaanbestedingen. De onlangs getekende samenwerkingsovereenkomst tussen de branche en een deel van de centrale overheid vraagt ruim aandacht voor aanbestedingen en het MKB. Het wordt hoog tijd ook MKB-bedrijven bij aanbestedingen een eerlijke kans krijgen. Goed voor de overheid èn goed voor de ICT-sector.

Mr. Peter van Schelven is juridisch adviseur bij ICT~Office