Open standaarden politiek goud

In het eerste bericht werd gemeld dat het CPB heeft uitgerekend dat open source kostenbesparend kan werken en tegelijkertijd goed is voor onze economie: er gaat minder geld voor licenties naar het buitenland en er is meer lokaal werk gemoeid met het 'op maat' maken van de open source pakketten.

Een paar dagen later volgde een tweede bericht, dat de perfecte illustratie vormde van het CPB-rapport: 'Rijksoverheid.nl vervangt in 2010 alle websites van ministeries, Regering.nl en Postbus 51. De nieuwe megasite gebruikt de Nederlandse open source software CMS Hippo.' De projectleider meldde enthousiast dat er geen openbare aanbesteding nodig was geweest omdat de software gratis was, waardoor er niet alleen geld maar ook bureaucratische rompslomp bespaard was.

Ik ben een verklaard aanhanger van de open source gedachte. Open source heeft de afgelopen jaren sterk aan kracht gewonnen, de markt voor open source begint steeds professioneler te worden. Daardoor zijn eventuele zorgen over beheer op de lange termijn ('Werkt het over tien jaar ook nog?') steeds minder relevant. Gratis, open software is daarmee op veel terreinen een serieuze concurrent geworden voor bestaande commerciële software.

Maar wat nog belangrijker is dan open source zijn open standaarden. Ik ben me daar meer dan ooit bewust van nu ik een groot deel van mijn tijd doorbreng in Kenia voor een adoptieprocedure. De kennismaking met de Keniase samenleving is fascinerend, onder andere vanwege de gebrekkige standaarden. Officieel gebruikt Kenia de Engelse stekker, maar kijk niet raar op als je een Philips DVD-speler koopt met een Europese stekker. Datzelfde apparaat weigert ook DVD's af te spelen met een Afrikaanse regiocode, maar onze Nederlandse Nijntje-films doen het prima.

Een visum bij binnenkomst in Kenia kan alleen in dollars betaald worden, niet in Keniaanse schilling of euro's. Inch, centimeter, het wordt allemaal door elkaar gebruikt. Bankpassen werken maar deels tussen banken, waardoor er soms wel vijf ATM's van vijf verschillende banken naast elkaar staan. Het is eigenlijk een klein wonder dat iedereen wel aan dezelfde kant van de weg rijdt. Het zijn allemaal kleine irritaties, die bij elkaar opgeteld de transactiekosten van deze samenleving veel hoger maken dan in Europa.

Zo is het ook in softwareland: gebrekkige standaardisatie zorgt voor hoge transactiekosten. Vandaar dat de markt de neiging heeft om uit te kristalliseren rond een beperkt aantal standaarden, ook al omdat bij software een netwerkeffect optreedt. De grote fout die overheden wereldwijd hebben begaan is dat op het gebied van software het merendeel van de standaarden in het bezit is van bedrijven. Daarmee zijn de facto monopolies of duopolies ontstaan, waardoor innovatie geremd wordt en de kosten kunstmatig hoog liggen. Microsoft bewijst het ieder dag weer, al vijftien jaar lang; het verdient slapend geld met inferieure producten. Er zijn in de wereld maar twee overheidsinstanties die daar echt iets aan hebben gedaan: de Europese Unie en Zuid-Korea.

Het vorige kabinet had er niet veel mee op, maar dit nieuwe kabinet heeft het gebruik van open standaarden en open source software door de overheid hoog op de agenda gezet. Zoals zo vaak is dat vooral een kwestie van een bewindspersoon die zich sterk maakt voor het onderwerp, in dit geval EZ-staatssecretaris Heemskerk. Hij heeft de wind mee, want in het huidige crisis-klimaat heeft hij politiek goud in handen: kosten besparen en werkgelegenheid stimuleren in één klap.

Maar wil open source echt een kans hebben dan moet er eerst een open markt zijn. Die ontstaat niet zonder open standaarden. Dus iedere publieke bestuurder in Nederland die graag politiek goud in handen heeft hoeft maar twee dingen te doen: vanaf nu ieder nieuw ICT-project baseren op open standaarden en alle bestaande software geleidelijk aan ombouwen naar open standaarden. Vele miljoenen besparingen, lokale werkgelegenheid en minder aanbestedingsgedoe zullen uw deel zijn.

Frans Nauta