Oorlog maakt Oekraïense overheidsapp onmisbaar

DIIA begon als online platform, een one-stop-shop voor inmiddels meer dan honderd diensten, zowel van de overheid als van private partijen in Oekraïne. De app bevat er minder, maar groeide door de oorlog uit tot een onmisbaar hulpmiddel voor veel gevluchte Oekraïners.

Explosieven en e-documenten 

Een demonstratie van de Oekraïense overheidsapp DIIA door Andrii Paziuk is een hele belevenis. Paziuk is adviseur cyberweerbaarheid van het ministerie voor digitale transformatie in Oekraïne. Zijn missie is om andere landen te overtuigen van de innovatiekracht en veerkracht van zijn thuisland. Met DIIA heeft hij een sterke troef in handen. ‘Kijk, hiermee kun je een donatie doen aan het leger’, wijst Paziuk aan op de app. ‘Hier kun je een melding doen als je een explosief hebt gevonden. En hier heb je mijn e-documenten: mijn identificatiekaart, mijn belastingnummer, de geboortecertificaten van mijn kinderen. Ze zijn ook geldig in sommige buurlanden waarmee we een verdrag hebben. Met deze knop kan ik een digitale handtekening zetten. En met deze kan ik mijn elektrische lampen laten vervangen voor duurzamere exemplaren.’

Overheid en ik

DIIA betekent actie in het Oekraïens, maar het is ook een acroniem voor ‘de overheid en ik’. Die twee betekenissen zijn sinds de Russische inval nog nauwer met elkaar verweven. De overheidsapp uit 2020 biedt toegang tot allerlei overheidsdiensten, van het registeren van een nieuwe auto tot het aangeven van je pasgeborene. Tegenwoordig biedt de app echter ook de mogelijkheid om direct in actie te komen als je ergens Russische soldaten ziet rondlopen of een oorlogsmisdaad wil rapporteren.

One-stop-shop voor overheidsdiensten

DIIA begon als online platform, een one-stop-shop voor inmiddels meer dan honderd diensten, zowel van de overheid als van private partijen. De app bevat er minder, maar groeide door de oorlog uit tot een onmisbaar hulpmiddel voor veel gevluchte Oekraïners. Zij gebruikten de app onder meer om de locatie van één van de 9.500 opvangplekken te vinden die lokale overheden hebben ingericht zodat mensen er tijdelijk veilig kunnen verblijven. Via de app vragen ze compensatie aan vanwege hun vluchtelingenstatus. Ligt de elektriciteit eruit, dan gebruiken de Oekraïners een simpele adapter van 3 euro om de app via de accu van hun auto te gebruiken. In 2022 groeide het aantal app-gebruikers tot 19 miljoen, waarvan 6 miljoen Oekraïners in het buitenland. Het online platform wordt inmiddels door 22 miljoen Oekraïners gebruikt.

Broncode als exportproduct

Wat zou Nederland van Oekraïne kunnen leren als het gaat om de digitale overheid? Paziuk hoeft niet na te denken. ‘We kunnen samen met jullie applicaties voor jullie land ontwikkelen.’ Kiev probeert van de overheidsapp een succesvol exportproduct te maken. Estland, dat binnen Europa bekendstaat als de absolute voorloper op het gebied van digitale overheidsdienstverlening, gebruikt de broncode en het gebruikersontwerp van DIIA om een eigen versie van de app te ontwikkelen. Ook Zambia, Kosovo en Colombia importeerden de broncode.

Geen reden om te hacken

Het is nooit zonder risico om in te zetten op digitale dienstverlening. Het klinkt helemaal risicovol voor een land dat in oorlog is met een beruchte cyberagressor. Maar Rusland heeft geen reden om DIIA te hacken, bezweert Paziuk, omdat de app geen data opslaat. ‘We hadden eerder grote problemen met raketaanvallen op registers. Na de eerste weken van de invasie besloot de overheid daarom om alle overheidsadministratie naar de cloud te verplaatsen. Microsoft, Google, Oracle en Amazon boden ons hun hulp aan voor de migratie. We zijn ze veel verschuldigd.’

Cloudstrategie

Vóór de oorlog wilde de Oekraïense overheid geen data in de cloud opslaan vanwege de veiligheidsrisico’s, maar onder de omstandigheden was het volgens de cyberveiligheidsdeskundige de juiste keuze. ‘We hebben een nieuwe wet aangenomen die cloudtechnologie voor overheidsdiensten onder bepaalde voorwaarden toestaat. Nu zijn we bezig met het ontwikkelen van een hybride multi-cloudstrategie, met ruimte voor publieke en private partijen.’

Oekraïne vertrouwt niet alleen op clouddiensten voor de communicatie met burgers, maar ook voor de onderlinge communicatie tussen de centrale en de lokale overheid, voor het uitwisselen van documenten en het inrichten van administratieve diensten. Daarmee maakt de Oekraïense overheid zich erg afhankelijk van de vrijgevigheid van Amerikaanse private partijen waar ze hun data opslaan. Wat gebeurt er als daaraan een einde komt? ‘Ze hebben beloofd om hun diensten voor een bepaalde tijd gratis aan te bieden. Natuurlijk hebben we een oplossing nodig voor na de oorlog. Daarom zijn we zo hard bezig met die cloudstrategie.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 12 (inlog)