Hoog tijd voor digitale bewustwording bij boeren

‘Het eerste wat me opvalt, is dat de boer niet anders is dan de gemiddelde ambtenaar: ze gebruiken vaak dezelfde wachtwoorden.’ Sytse Zijlstra is docent informatietechnologie bij ROC Friese Poort en voert, samen met studenten die hij opleidt, ‘scans’ uit bij boerenbedrijven die de digitale kwetsbaarheid in beeld brengen. Hij schat dat een op de drie boeren weleens slachtoffer is geworden van ransomware. Het is hoog tijd voor wat bewustwording in deze cruciale sector.

Dertig systemen

Boerenzoon Zijlstra ziet al sinds lange tijd dat de landbouw een van de meest innoverende sectoren is. ‘De nieuwste technieken worden er toegepast. Een slimme boer die vooruitstrevend is, heeft zo’n twintig, dertig systemen. Die genereren allemaal data. Ik zit zelf in de aardappelen en ik heb data over wat ik bemonster, over kruisingen, over de bloemetjes en de ­bijtjes – heel veel ­data. Voor kwaadwillenden kan het interessant zijn om dat in te zien.’

City Deal

In de scans, die moeten helpen de Friese agrarische sector weerbaarder te maken op digitaal gebied, vragen hij en zijn studenten hoe de boeren bijvoorbeeld omgaan met updates, back-ups, firewalls en wachtwoorden. Het project is inmiddels onderdeel van de City Deal Lokale Weerbaarheid Cybercrime.

Back-up

Hoeveel van de boeren die hij sprak zijn slachtoffer geworden van ransomware? ‘Ik heb zelf enkele tientallen scans uitgevoerd en ik vind het moeilijk om er een hard cijfer aan te verbinden, maar ik denk dat het bij een op de drie weleens is gebeurd. Betaald hebben ze overigens niet. De boeren die ik gesproken heb, hadden een back-up, dus die hebben de gegijzelde data uit het raam gegooid en zijn opnieuw begonnen.’

Fysiek binnendringen

Net zoals testen van cyberbeveiliging bij gemeenten meestal uitwijzen, is fysieke toegang tot de locatie gemakkelijk te verkrijgen. Dat maakt digitaal binnendringen ook makkelijker. ‘Er komen veel onbekenden op het erf, onder wie vertegenwoordigers van bedrijven bij wie ze geen klant zijn.’ Vaak hebben de boeren geen zicht op hun identiteit of bedoelingen.

Jasje en pasje

‘Er zijn grote handboeken geschreven over hoe je binnendringt in een systeem, maar ook over hoe je fysiek binnendringt. Je voordoen als iemand anders is vrij makkelijk met een jasje en een pasje. Dat kan een financieel doel hebben, maar boeren zijn ook steeds vaker het doelwit van activisme. Wat in het standaardhandboek van beveiliging staat, is bezoekers vragen om hun identiteit. Zodra vertegenwoordiging bekend is, is dat minder nodig, maar bij nieuwe gezichten is dat toch wel het vragen waard.’

Schaamte

Hoewel het vaak genoeg voorkomt, is er ook bij agrariërs een gevoel van schaamte als ze het slachtoffer zijn van een ransomware-aanval. ‘Het is toch iets waar je geen antwoord op hebt. Je wilt zo snel mogelijk verder en je wilt niet dat bekend wordt dat je hebt betaald. ­Gemeenten enonderwijs ­hebben een meldplicht, maar bij particuliere bedrijven is de schaamte groter.’

Ook boekhouders

Iets anders dat Zijlstra opvalt is dat de systemen die worden geplaatst steeds slimmer zijn, dat er steeds meer data wordt verzameld en dat het niet duidelijk is wie de eigenaar is. ‘Boeren zijn ook boekhouders en moeten aan allerlei wetgeving voldoen, maar van ict hebben ze meestal weinig verstand. Ze hebben geen weet van wélke data ze hebben verzameld. Een vooruitstrevende boer heeft twintig, dertig systemen die allemaal data genereren en in de apps kunnen ze dat bijhouden, maar dat is maar een gedeelte. Ze weten niet wat ze niet zien.’