Geen Facebook meer? Hoe erg is dat?

De rijksoverheid overweegt te stoppen met het gebruik van Facebook Pages. Een goed moment voor overheidsorganisaties om te bepalen hoe erg het voor hen zou zijn als ze geen Facebook meer kunnen gebruiken, aldus experts. ‘En dan met name of het erg voor je inwoners zou zijn. Helpt het in het realiseren van je maatschappelijke opgave?'

Negatief advies

Overheidsorganisaties kunnen Facebook maar beter niet gebruiken als onduidelijk is wat er met de persoonsgegevens van bezoekers van hun Facebookpagina gebeurt. Dat is het advies van de Autoriteit Persoonsgegevens aan de overheid. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties had om het advies gevraagd, nadat uit een privacyonderzoek van het ministerie zelf bleek dat er zeven hoge risico’s speelden voor de gegevensverwerking. Meta, de eigenaar van Facebook, toont zich niet bereid om die risico’s weg te nemen.

Bijzondere rol

Het advies van de Autoriteit Persoonsgegevens vergroot de kans dat overheidsorganisaties moeten gaan stoppen met Facebook. Zeker is dat nog allerminst, want de overheid staat niet te trappelen om het sociale netwerk de rug toe te keren. ‘De Rijksoverheid wil graag gebruik blijven maken van Facebook Pages voor haar communicatie, ook gezien haar bijzondere rol bij publieke dienstverlening aan hulpbehoevende burgers of in communicatie bij crises,’ aldus rijksoverheid.nl. En dus wordt er maar weer ingezet op een gesprek met Meta.

Afweging

Veel communicatieprofessionals bij de overheid volgen de ontwikkelingen op de voet. Zo ook Renata Verloop, specialist in overheidscommunicatie. Zij ziet om zich heen dat het gebruik van sociale media een steeds groter dilemma oplevert voor de overheid. ‘Aan de ene kant wil je het contact zo laagdrempelig mogelijk maken. Aan de andere kant is het de vraag hoe lang je gebruik wilt maken van platforms waar commerciële partijen de touwtjes in handen hebben.’ Die afweging ligt voor elke organisaties anders, zegt ze. ‘Dit is het goede moment om je af te vragen of het erg als Facebook wegvalt als kanaal, en dan met name hoe erg dat zou zijn voor inwoners. Helpt het je in het realiseren van je maatschappelijke opgave?’

Adverteren op Facebook

Facebook wordt door overheidsorganisaties op verschillende manieren ingezet. Om te zenden, maar ook om vragen van inwoners te beantwoorden, sentiment te meten en om mensen te activeren. Met name overheden die adverteren op Facebook om daarmee bepaalde doelgroepen te bereiken, bijvoorbeeld om ze te wijzen op een regeling waar ze mogelijk recht op hebben, zullen de pijn gaan voelen als Facebook wegvalt. Daar weet Verloop ook niet zomaar een alternatief voor te noemen. ‘Aan de andere kant, hoe lang blijf je commercieel investeren in platforms die het publieke debat niet altijd goed doen?’

Touwtjes in handen

Als de overheid zelf graag de touwtjes in handen wil hebben, is er al lang een laagdrempelig alternatief, reageert Erik Kemp, gemeenteraadslid in Enschede voor Volt. De Nederlandse overheid heeft een eigen server op Mastodon, een netwerk waarop de gebruikers zelf de regels bepalen. ‘Van een organisatie in een leidende positie mag je best verwachten dat men een stap naar voren doet, ook al zitten de volgers er nog niet.’ In zijn eigen gemeente werd een motie aangenomen om crisisberichtgeving voortaan via Mastodon te laten verlopen, nadat platform X zich onbetrouwbaar had getoond.

Uit de impasse

Kemp zou graag zien dat de huidige ‘impasse’ door overheidsorganisaties wordt benut om te bepalen wat ze wél willen, in plaats van alleen maar te benoemen wat er niet goed is aan sociale media. ‘In de Tweede Kamer is een motie aangenomen om alle ministeries partner te maken van PublicSpaces, de coalitie die zich wil losmaken van big tech. Dat kan een mooi startpunt kan zijn om de Fediverse nu eens serieus te nemen en bedenken hoe je mensen meeneemt in deze nieuwe vorm van sociale media, die nu eens niet commercieel, toxisch en verslavend is.’

Platform in eigen beheer

Verloop vraagt zich af hoeveel mensen bereid zijn om de overheid te volgen naar een onbekend platform, maar ook zij zegt: ‘De les van de afgelopen jaren is dat het afhankelijk worden van een commercieel platform waar je zelf niet de regie op hebt, grote risico's met zich meebrengt. Als je geen alternatieven hebt, wordt het lastig.’ Het creëren van informatie via platforms die in eigen beheer zijn, noemt ze een wat toekomstbestendiger lijn. Zo investeren veel gemeenten in een digitale nieuwsbrief. ‘De vraag blijft: hoe krijg je mensen erheen? Het antwoord daarop is maatwerk.’ Daarbij merkt de communicatie-expert op dat er wel heel snel naar online en social wordt gegrepen. ‘Dan heb je het gecommuniceerd, maar heb je dan ook echt wat bereikt?’

Discussie mag politieker

Wat Verloop betreft, mengt de politiek zich nadrukkelijker in de discussie over Facebook. ‘Hoe staat de gemeenteraad in het dilemma van laagdrempelig mensen bereiken en tegelijktijdig voor veiligheid zorgen? Naar welke kans laat de raad de balans doorslaan?’