'Overheden moeten tweedehands software uitwisselen'

Overheden beschikken over aanzienlijke hoeveelheden overtollige softwarelicenties, maar hergebruik is zeldzaam. Het mag, maar het blijft ingewikkeld. De initiatiefnemer van Overbijdeoverheid.nl zwengelt de discussie aan met een marktplaats voor softwarelicenties.

Op de plank
Een organisatie die software gebruikt, heeft daarvoor doorgaans licentierechten betaald, bijvoorbeeld op basis van het aantal gebruikers. Wat te doen als dat aantal niet langer wordt gehaald of er een ander pakket voor in de plaats is gekomen? Licenties liggen dan 'op de plank', terwijl dat helemaal niet hoeft.

Wereld te winnen
"Het is gek dat er nauwelijks wordt gehandeld in ongebruikte licenties", zegt Gerbrand Bijkerk, initiatiefnemer van overbijdeoverheid.nl, een marktplaats waar (semi-)overheden hun overtollige spullen voor een passende prijs aan andere overheden kwijt kunnen. In zijn dagelijks werk als inkoopadviseur bij het Waterschapshuis merkt hij dat kostbare software van bijvoorbeeld Oracle, SAP, ESRI, maar ook gewoon van Microsoft (inclusief het Office-pakket), vaak overtollig blijft. De mogelijkheden voor het uitwisselen van software zijn onvoldoende belicht. "Daar is een wereld te winnen. De markt schuift wel op richting 'software-as-a-service', maar in werkelijkheid gaat het niet zo snel. Ondertussen liggen er heel veel ongebruikte softwarelicenties gewoon op de plank."

Het mag gewoon
De gebruikende organisaties hebben vaak geen inzicht in de hoeveelheid licenties die men eigenlijk heeft. "En wie wat overheeft, weet vaak niet wat hij daarmee kan. Daarbij zijn de licentievoorwaarden ook nog eens erg complex." Het is Bijkerks ervaring dat softwareleveranciers hun afnemers lang hebben voorgehouden dat het onmogelijk is licenties met derden uit te wisselen. In juli 2012 toen heeft het Europese Hof van Justitie echter geoordeeld (in de zaak UsedSoft-Oracle) dat licenties gewoon verhandelbaar zijn, ook al staat er in de licentievoorwaarden dat dat niet zo is. Bijkerk is verbaasd dat er sindsdien geen handel op gang is gekomen - zeker niet in de overheidswereld.

Licentiebeheer
Gebrekkig licentiebeheer is vaak het probleem, beaamt Bijkerk. Maar om te zien wat er precies wel of niet kan met software is ook vaak externe expertise nodig, en onafhankelijk advies is schaars, al vindt hij dat er wel een paar partijen zijn die dat advies zouden kunnen geven. Overbijdeoverheid.nl zal dat advies zelf niet kunnen geven, maar kan wel het platform bieden voor de feitelijke uitwisseling van softwarelicenties en is daar nu mee begonnen. "Niemand weet nu hoe je software zou moeten aanbieden aan anderen en daar kunnen we wat aan doen." Bijkerk zegt zelf wel enkele partijen te kennen die goed advies kunnen geven zodat overheden inzicht krijgen in hun eigen softwareportefeuille.

Opslagprobleem
Het aantal andere 'advertenties' op overbijdeoverheid.nl is op dit moment overigens niet bepaald groot. Het in 2010 lovend ontvangen initiatief kreeg een tijdlang aandacht van veel gemeenten, maar die aandacht zakte weer weg. Volgens Bijkerk komt dat doordat de opslag van de te verkopen spullen voor veel gemeenten te duur is. Dan kiezen ze er toch maar voor de spullen via een opkoper van de hand te doen, of ze aan personeel of inwoners te verkopen. Dat opslagprobleem is er bij software natuurlijk niet.

Twee miiljoen
De rijksoverheid heeft inmiddels ook een marktplaats voor het uitwisselen van overbodige spullen zoals kantoormeubilair. Daarmee is het afgelopen kwartaal 2 miljoen euro bespaard op kantoormeubilair, zeggen ingewijden. Daar geldt echter een veplichting voor het gebruik van de marktplaats.