Investeer in de crisis

De economie kwakkelt, de tweede ontslaggolf hangt Nederland boven het hoofd, het aantal faillisementen stijgt explosief en het is onduidelijk hoe lang de recessie duurt. In Nederland worden investeringen massaal stopgezet als gevolg van de onzekere economische tijden. Het kan niet anders, of toch wel. Les èèn in de bedrijfskunde is toch om anti-cylisch te handelen?

Bezuinigen op kosten of bezuinigen op kansen?
Bezuinigen op investeringen en dus op programma’s is onverstandig, sterker; ik durf zelfs te stellen dat het juist contraproductief is. Opdrachtgevers zien programma’s vaak als kosten. Dit is onjuist. Strategische verandering vragen om een structuur naast de staande organisatie. Programma’s ondersteunen de lijnorganisatie en met een juiste verhouding tussen lijn en programmaverantwoordelijkheid kunnen strategische veranderingen werkelijk worden gerealiseerd. Een strategische verandering gaat gepaard met een sluitende business case. Een business case die aantoont dat de baten hoger zijn dan de kosten. Een business case die rechtvaardigt dat de investering zal leiden tot een verhoging van baten. Baten die bijdragen aan bedrijfsdoelstellingen. Door het inzetten van professioneel programmamanagement kunnen deze baten worden gerealiseerd.

Door nu de programma’s stop te zetten, zal de opdrachtgever mogelijk op termijn geen bijdrage leveren aan de vereiste bedrijfsdoelstellingen. Programma’s stoppen betekent dus stoppen met het nastreven van doelstellingen van een organisatie. Alleen die programma’s en projecten die geen bijdrage leveren aan de veranderde omstandigheden moeten subiet gestopt worden. Door het uitblijven van de te realiseren doelstellingen wordt de door economische precaire financiële situatie op het spel gezet. Nu op de kosten bezuinigen is goed voor de korte termijn. Maar zal op de langere termijn worden afgestraft. Investeren wordt beloond.

Programma’s in rustig vaarwater?
Kijkend naar de economische recessies van de afgelopen jaren, kan een ding met zekerheid gesteld worden. Economische pieken en dalen zijn er vaker als gevolg van een vluchtige economie. Het is ook maar de vraag of de economie ooit rustig en stabiel zal worden. Er zijn geen economische signalen waaruit blijkt dat strategische programma’s in rustig vaarwater uitgevoerd kunnen worden. Daarom is een utopie om vandaag de dag te denken dat programma’s tijdelijk de ijskast in kunnen. Om vervolgens te wachten tot de recessie voorbij is en dan doorstarten alsof er niets aan de hand is. Zodra het programma de ijskast ingaat, blijkt dat de motivatie, het enthousiasme en de teamgeest diep worden ingevroren en het ontdooien is een hardnekkig proces. Een “winning team” bevriezen is kapitaalvernietiging. Een voorbeeld hiervoor is het uitstellen van huisvestingvergoedingen voor zorgondernemingen door het VWS. Door het uitstellen van de vergoedingen kunnen de zorgondernemingen geen toekomstige baten benoemen met als uiteindelijk gevolg dat nieuwbouw van zorginstellingen de ijskast ingaan.

Verantwoord strategisch veranderen, dat kan!
Opdrachtgevers zullen juist nu strategische veranderingen in gang moeten zetten om de boot niet te missen. Een goede opdrachtgever hoeft ook niets te vrezen. Elke opdrachtgever die zijn programmamanagement op orde heeft, kan op elk moment van de dag aantonen wat zijn bijdrage is aan de bedrijfsdoelstellingen. Een goede opdrachtgever heeft namelijk niet alleen de regie over de kosten maar ook over de tussentijdse baten en, het ultieme resultaat, de eindbaten. En de opdrachtgever eist van zijn programmamanager dat alle baten onweerlegbaar gedefinieerd zijn. De opdrachtgever kan zo op elk moment van de dag zijn strategische veranderingen verantwoorden. Hij kan dus ook op elk moment van de dag zijn business case toetsen aan onvoorspelbare economische aardverschuivingen. Een goede opdrachtgever is altijd “in control”.

De kansen voor komende jaren
Waar liggen de kansen? Deze vraag kan niet eenduidig beantwoord worden. Het tijdschrift Management Team introduceert een nieuw begrip, namelijk ‘crisis recepten’. Elke organisatie heeft zijn eigen recept om de economische recessie te verslaan. De ene organisatie zet in op omzetstimulering en kostenreductie. En de andere organisatie zet in op een bedrijfsmodel dat snel van richting kan veranderen bij economische veranderingen. Elke bedrijf heeft blijkbaar zijn eigen recept. Maar wat zijn de ingrediënten voor crisisrecepten bij de overheid?

Om een goede business case te maken zijn er 5 `ingrediënten´ die in de business case van overheidsinvesteringen thuis horen.

1. Investeringen moeten binnen een jaar renderend zijn. Draagvlak voor lange termijn investeringen is moeilijk te realiseren.

2. Door de korte terugverdientijd zullen er op korte termijn resultaten geboekt kunnen worden. Dit heeft natuurlijk ook een positief effect op de verkiezingen. In 2010 staan de verkiezingen weer voor de deur. Menig bestuurder wil graag zijn gemaakte beloften verzilveren.

3. Natuurlijk zijn er ook maatschappelijke thema´s die door de recessie zijn ondergesneeuwd. Thema´s die op korte termijn weer grote uitdagingen gaan zorgen zijn; de vergrijzing van Nederland, duurzame investeringen en de schaarste van grondstoffen.

4. Op dit moment verwacht de overheid dat er in 2010 ongeveer 20 miljard aan bezuinigen gerealiseerd moeten worden. Deze bezuinigingen komen echt niet vanzelf. Hierop zal actief gestuurd moeten worden. De bezuinigingen ontstaan niet spontaan.

5. Bovenal is het de overheid die de economie moet stimuleren door achterstallig onderhoud nu voor te laten gaan, innovaties te stimuleren en werkelijke adviezen uit het verleden implementeren

Of het komt door de crisis of niet, maar criteria voor duurzame investeringen waren lange tijd onduidelijk en sinds enkele weken zijn de criteria bekendgemaakt en goedgekeurd door de Tweede Kamer. Door de bekendmaking van de criteria kunnen veranderingen in gang worden gezet en zijn er volop kansen voor overheidsinstellingen in het behalen van duurzame inkoopdoelstellingen.

Nu is de tijd aangebroken om een voorsprong te behalen, eventueel door nieuwe initiatieven de ruimte en de mogelijkheden te geven, en te verankeren. Een voorsprong behalen door strategische veranderingen in gang te zetten door de inzet van professioneel en vakkundig programmamanagement. Kansen en programma’s horen op dit moment zeker niet in een ijskast thuis. Ze horen als delicatesse op tafel te staan!

Over de auteur
Drs. Henk Hutink werkt voor adviesbureau Verdonck, Klooster & Associates. Hutink is vele jaren werkzaam op het gebied van project-, programma,- en portfoliomanagement. Hij is MSP-gecertificeerd en werkt in de financiële sector, overheid en semi-overheid.