Digitaal participeren in WolkenStad

Gemeenten gebruiken participatie vaak om draagvlak te vinden voor vraagstukken waar ze al een beleidsrichting voor of denkbeeld over hebben. Met de introductie van de fictieve digitale gemeente WolkenStad kunnen gemeenten zien hoe je als gemeente kunt aansluiten bij ideeën van inwoners.

OpenStad

Op de website van die fictieve gemeente WolkenStad is te zien hoe gemeenten en andere overheden praktisch aan de slag kunnen met digitale participatie. WolkenStad is ontwikkeld met de open source software van OpenStad: het open source platform voor digitale participatie, dat al door meer dan dertig gemeenten wordt gebruikt. Ook provincies, waterschappen en woningcorporaties gebruiken de software van OpenStad steeds vaker. Dit platform is ontwikkeld door de gemeente Amsterdam in samenwerking met de gemeenten Den Haag, Utrecht, Haarlem en Alphen aan den Rijn, de VNG en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Overheidsparticipatie

De overheid participeert in WolkenStad bij de wensen en voorkeuren van de inwoners in plaats van andersom. Online strateeg Bart Nieuwenweg van participatiebureau Democracy Agency, architect van WolkenStad ziet te vaak dat gemeenten voor vraagstukken al denkbeelden en beleidsrichtingen hebben. ‘Participatie wordt vervolgens gebruikt om daar draagvlak voor te vinden. Maar is dat echt participatie? Of zou je willen dat de ideeën van onderop komen, dat participatie ideevormend is en dat je als gemeente daarbij aansluit?’ Wel binnen gestelde kaders, maar ook over die kaders kun je het vaak goed hebben met inwoners ‘als je transparant bent’, stelt Nieuwenweg.

Inspiratieformats

De digitale stad moet andere gemeenten op weg helpen bij participatietrajecten. ‘We zien dat veel gemeenten met digitale participatie aan de slag willen, maar het soms moeilijk vinden dat in de praktijk te brengen. Met WolkenStad gaan we daar verandering in brengen’, aldus Nieuwenweg. Op de site zijn een zevental ‘inspiratieformats’ te vinden die zijn op echte participatieprocessen in echte gemeenten zijn gebaseerd. Zo is het format WolkenStad aan Zet, waarbij 70.000 euro beschikbaar wordt gesteld voor de uitvoering van een goed plan voor de stad, gebaseerd op het Haarlemse format Schalkwijk aan Zet. Een ander format wordt gehanteerd in Veenendaal: inwoners kunnen input geven voor het coalitieakkoord, waarna de gemeenteraad besluit over het raadsakkoord.

Draaiboek

Voorbeelden van andere gemeenten hebben de grootste aantrekkingskracht, weet Nieuwenweg. ‘Nadeel is dat veel van die projecten een bepaalde looptijd hebben en dus na verloop weer offline gaan. Dan ben je dat goede voorbeeld dus kwijt. Met WolkenStad hebben we in feite een continue demo.’ Daarin worden de praktisch mogelijkheden van OpenStad meteen duidelijk en is er ook een sjabloon voor alle benodigde content. ‘In feite is het format in WolkenStad een draaiboek voor jouw eigen participatieproces. Gemeenten kunnen de formats downloaden vanuit WolkenStad en direct gebruiken als startpunt van hun eigen participatieproces in OpenStad.’

Cultuurverandering

Volgens Nieuwenweg is het doel van WolkenStad een betere verstandhouding tussen inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties en de overheid en gaat dit nu ‘verbazingwekkend goed’ aan twee kanten. ‘Inwoners merken dat er naar goed onderbouwde ideeën geluisterd wordt. En gemeenten realiseren zich dat als het op de juiste manier uitgevraagd wordt, het zeer waardevolle input oplevert.’ Hiervoor is de juiste procesorganisatie en cultuurverandering nodig. De praktische opzet moet participatie voor gemeenten gemakkelijker maken. ‘We willen dat gemeenten er zelf mee aan de slag gaan. Dan gaat het leven. Zo krijg je de cultuurverandering die zo hard nodig is.’