Slotprogramma e-overheid: wel wij-gevoel, geen geld

De programma’s i-NUP en Operatie NUP lopen deze maand af. Maar er moet nog veel gebeuren. Grootste struikelblok: het ontbreken van een goed financieringsarrangement voor de ‘e-overheid’.

Geen boekhouders, maar investeerders. Meer ingenieursmentaliteit. Meer bestuurdersaandacht en een ‘digitale Rijkswaterstaat’.  Zo passeerden diverse pleidooien de revue op de slotbijeenkomst i-NUP en Operatie NUP.

De implementatieagenda Nationaal Uitvoeringsprogramma dienstverlening en e-overheid (i-NUP) wordt eind dit jaar afgerond, evenals de praktische aanpak daarvan bij de gemeenten: Operatie NUP. Op een recente bijeenkomst in Utrecht was een flinke verzameling hoofdrol­spelers bij elkaar.

‘Het is eigenlijk geen slotbijeenkomst, we moeten nog beginnen’, aldus de discussieleider.  En dat werd door menigeen bevestigd. Kees Jan de Vet, lid van de directieraad van de VNG: ‘Dankzij de samenwerking is er veel bereikt, maar er is nog veel ruimte voor progressie.’

KING-directeur Tof Thissen: ‘We doen het al ongelooflijk veel beter. Maar wat niet zo goed gelukt is, is de bestuurlijke betrokkenheid. Er moet meer draagvlak bij de colleges van B&W zijn, het besef dat de kost voor de baat uitgaat.’

Gert-Jan Buitendijk, directeur-generaal op BZK: ‘De partijen stappen nu iets sneller over hun eigen schaduw heen.’ En: ‘Dit is het begin van het vervolg.’

Winst
Jan Fraanje, binnen de VGS de voorzitter van de commissie bedrijfsvoering & dienstverlening, hoorde goede suggesties op de bijeenkomst. ‘De winst is dat de wil tot samenwerking er is. Maar er moet nu nog het een en ander geregeld worden: de financiering, het aanpassen van wetgeving, de burger centraal stellen.’

Een aantal taken is al op het bordje van Digicommissaris Bas Eenhoorn beland (die overigens evident afwezig was). ‘We moeten nu flink gas geven.’ Volgens Fraanje moet het rijk op nationaal niveau beter kijken naar wat er allemaal al is, voordat allerlei voordelen worden ingeboekt. ‘Kijk naar de Omgevingswet. Gemeenten komen inhoudelijk gezien beperkt aan bod in de ‘Laan van de Leefomgeving’, behalve in de paragraaf over mogelijke besparingen. Wij hebben al ontzettend veel informatie in gemeentelijke administraties zitten. Dat is een kans om te scoren.’ 

I-NUP en Operatie NUP hebben zeker wat bereikt, ziet Fraanje. ‘De basis op orde krijgen was een noodzakelijke fase, met bijvoorbeeld steeds één bronhouder voor de gegevens. Ik zie dat als succes van het NUP. Er is een wij-gevoel. Gemeenten gaan nu voor juni een plan in elkaar steken waarin verdere stappen worden gezet naar standaardisering, samenhang en een gemeenschappelijke ‘bodemplaat’. Dat kan de basis vormen.’

Fraanje houdt een pleidooi voor een nieuw ‘Kloosterhoeveberaad’, een initiatief uit 2006 van een tiental gemeenten en BZK, die gezamenlijk vaart en standaardisatie wilden brengen in de elektronische overheid.

Frustraties
Een deel van de activiteiten die onder de iNUP- en Operatie NUP-vlag werd uitgevoerd, wordt gecontinueerd. Daar is bijvoorbeeld op de recente buiten­gewone algemene ledenvergadering  van de VNG ruime steun voor uit­gesproken. Maar de frustraties over de moeizame financiering van de e-overheid-ontwikkelingen kwamen op de bijeenkomst voortdurend aan de oppervlakte.

‘We zijn het wel eens over waar we heen willen, maar we doen er eindeloos lang over om te bepalen wie er wat betaalt’, zegt burgemeester Frans Backhuijs van Nieuwegein. ‘De financiering blijft lastig’, zegt Noud Hooyman, vanuit het minis­terie van I&M opdrachtgever voor zes basisregistraties. ‘Er is meer ingenieursmentaliteit nodig.’ En vanuit de zaal: ‘We moeten minder als boekhouders kijken en meer als investeerders.’ Het vinden van passende financieringsarrangementen voor de e-overheid is één van de taken van de nieuwe Digicommissaris Bas Eenhoorn.

Helft
Ict-baas Jan Willem Duijzer van de gemeente Den Haag roerde op de bijeenkomst de kostenfactor aan. Hij schat de ict-uitgaven van zijn gemeente op 60 à 70 miljoen euro per jaar. ‘Ik denk dat we naar de helft kunnen als we samenwerken’, zegt hij stellig. Fraanje bevestigt dat het gevoel leeft dat de leveranciers nu te veel macht hebben. Bij tariefs­verhogingen kunnen gemeenten die vaak alleen maar accepteren omdat overstappen geen optie is.

‘Een paar partijen domineren de markt. Eén verworvenheid van het i-NUP is de softwarecatalogus. Als gemeenten slim zijn, kijken ze daar even in.’ De verdere ontwikkeling van de softwarecatalogus leidt er volgens Fraanje toe dat gemeenten veel makkelijker van leverancier zullen kunnen wisselen. ‘De manier waarop we gaan werken, zal de markt gaan vormen.’