Privacyonderzoek naar tweets verzamelende overheden

Overheden verzamelen op grote schaal tweets zonder dat twitteraars daarover worden geïnformeerd, zo werd in oktober duidelijk uit onderzoek van AG Connect en Trouw. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen geeft in antwoord op Kamervragen over dit onderzoek aan dat er privacyonderzoek wordt gestart (DPIA) om te bekijken in hoeverre de AVG wordt nageleefd.

Monitoren problematisch

Diverse deskundigen gaven tegenover Trouw en AG Connect aan dat het monitoren van tweets zonder gebruikers te informeren problematisch is, omdat ze ten onrechte niet worden geïnformeerd. Van Huffelen geeft in haar antwoord op Kamervragen van Tweede Kamerlid Renske Leijten (SP) aan dat nog moet blijken of de tools voldoen aan de privacywetgeving AVG, omdat het gaat om verschillende overheidsinstanties die berichten van sociale media monitoren. Ze schrijft dat ze voornemens is om 'mijn collega’s te verzoeken het gebruik van sociale media monitoring in kaart te laten te brengen door middel van een DPIA'.

De overheid moet volgens Van Huffelen ten allen tijde voldoen aan de wet en dus ook aan de AVG. 'Gegevensverwerking dient derhalve rechtmatig, proportioneel, behoorlijk en transparant te zijn. Ook dataminimalisatie is van groot belang, dus er mogen niet meer persoonsgegevens worden verwerkt dan noodzakelijk is voor het doel.' Uit de aangekondigde DPIA moet blijken of de verwerking van persoonsgegevens bij het monitoren van sociale media voldoen aan de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit.

Verschillende contracten

Uit een eerste inventarisatie wordt duidelijk dat veel overheidsorganisaties individueel gebruik maken van toolingplatformen voor het volgen van sociale media voor het maken van trend- en beleidsanalyses. Hierbij worden volgens Van Huffelen geen persoonsgegevens gedeeld. 'Er worden wel media-analyses gedeeld, maar dit betreft alleen conclusies op hoofdlijnen.' Overheden hebben met de monitoring van social media verschillende werkwijzen en verschillende contracten afgesloten.

Wie is verantwoordelijk?

Volgens Van Huffelen heeft iedere overheidsorganisatie een eigen account en daarmee ‘een soort eigen ruimte’ bij het bedrijf dat de tool aanbiedt, waarin zoektermen worden ingegeven en de resultaten van de zoekslag worden getoond. Met de analyses van de tool is het uitgangspunt dat er geen persoonsgegevens worden opgenomen. Of er ook persoonsgegevens door het platform worden opgeslagen en welke partij dan als verwerkingsverantwoordelijke moet worden gezien, zal onderdeel uitmaken van de aangekondigde DPIA.

Vertekenend beeld

Van Huffelen schrijft verder dat ze het met Leijten eens is dat alleen een fixatie op uitingen op sociale media een vertekend beeld kan opleveren van de werkelijkheid. 'Ik teken hierbij wel aan dat middels de analysetools ook kranten en tijdschriften worden gemonitord. Sociale media zijn dus zeker niet de enige bron van informatie.' Ze wijst daarnaast op algoritmen en de aanwezigheid van zogenaamde ‘bots’, die het beeld op sociale media kunnen vertekenen. 'Daarnaast zit niet elke betrokken burger op sociale media en is er kans op een eenzijdig verhaal. Tegelijkertijd kan sociale media voor de rijksoverheid ook nuttig zijn om bijv. te zien welke onderwerpen en vragen er leven in de maatschappij.'