Ombudsman: 'Plan nodig voor digitale toegang'

Wie namens iemand anders digitaal zaken wil doen met de overheid, stuit nog altijd op barrières. Er is wel een systeem voor digitale machtiging beschikbaar, maar daarop zijn slechts 24 gemeenten en 2 gemeenschappelijke regelingen aangesloten. De Nationale Ombudsman maant de demissionair staatssecretaris tot actie.

Verbeteringen zichtbaar

Zes jaar geleden publiceerde de Nationale Ombudsman het rapport "Hoezo MIJNOverheid?". Hoe is het inmiddels gesteld met de digitale toegang van de overheid? Die blijkt op een aantal punten verbeterd, concludeert ombudsman Reinier van Zutphen in een nieuw rapport, DigiD helpt niet mee. Zo moet er tegenwoordig altijd persoonlijk contact mogelijk zijn voor mensen die er online niet uitkomen, bijvoorbeeld via de telefoon of de balie. Die zorgplicht wordt in 2024 wettelijk vastgelegd in de Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer.

Ook zijn er Informatiepunten Digitale Overheid (IDO’s) ingericht, ondersteuningspunten in bibliotheken waar digitaal minder vaardigen terecht kunnen. Hetzelfde rapport meldt echter ook dat de IDO’s momenteel slechts 1 procent van de doelgroep bereiken.

Geen toegang voor gemachtigden 

Op andere punten is de digitale toegankelijkheid van de overheid er nog niet veel op vooruitgegaan sinds 2017. Onacceptabel noemt de Nationale Ombudsman dat de digitale toegang voor wettelijk vertegenwoordigers en mensen die namens een naaste digitaal zaken willen doen met de overheid, nog steeds niet goed is geregeld. In Nederland zijn zo'n 273.000 mensen onder bewind gesteld. Bovendien zijn zo’n 2,6 miljoen mensen niet digitaal vaardig. In theorie kunnen zij vrijwillig iemand machtigen die digitaal zaken met de overheid voor ze kan doen. Maar in de praktijk werkt dit in veruit de meeste gemeenten en bij gemeenschappelijke regelingen niet.

Overheidsinstanties niet aangesloten

Demissionair staatssecretaris digitalisering Alexandra van Huffelen beloofde de digitale toegang voor wettelijk vertegenwoordigers en gemachtigden vóór eind 2023 te regelen. Er is wel een voorziening voor digitale machtiging beschikbaar, maar tot frustratie van bewindvoerders en bijvoorbeeld ouders van kinderen met een handicap, zijn veel overheidsinstanties hier niet op aangesloten.

Vrijwillig iemand machtigen die digitaal zaken voor je kan doen met de overheid is mogelijk bij 24 van de 342 gemeenten en bij 2 van de meer dan 1300 gemeenschappelijke regelingen. Dit betekent dat wettelijke vertegenwoordigers bij al die andere gemeenten en gemeenschappelijke regelingen veel tijd kwijt zijn, óf illegaal het DigiD van de client of de naaste gebruiken.  

Plan met tijdpad

De Nationale Ombudsman wil van de staatssecretaris binnen drie maanden een duidelijk en haalbaar plan van aanpak met een tijdpad ontvangen. Van Zutphen zegt: 'Wettelijk vertegenwoordigers en gemachtigden doen zaken met de overheid namens burgers die dat zelf niet kunnen of mogen. Zolang voor hen de digitale toegang niet goed is geregeld, kan de staatsecretaris niet stellen dat digitaal zakendoen met de overheid voor iedereen mogelijk is. De overheid moet harder lopen, zodat écht iedereen mee kan doen.'

Reactie Van Huffelen

In een reactie schrijft Van Huffelen: ‘Ik vind het belangrijk we in Nederland zelf kunnen kiezen hoe we gebruik willen maken van de dienstverlening van de overheid: digitaal, papier of een loket. Ik ben het daarom eens met de oproep van de Ombudsman dat hier goede toegang voor nodig is. Daarom kunnen mensen die hier moeite mee hebben ook een ander persoon machtigen. Bij de grote partijen, zoals de Belastingdienst, is dit goed geregeld. Door IT-systemen die niet aansluiten van bijvoorbeeld sommige gemeenten, is dit nog lastig. We zijn op dit moment hard aan het werk met Logius en de publieke dienstverleners om te zorgen dat hun systemen beter aansluiten. Verder ben ik blij dat de Ombudsman tevreden is dat we ervoor hebben gezorgd dat er altijd persoonlijk contact mogelijk is en met de inzet van informatiepunten bij onder andere bibliotheken (Informatiepunten Digitale Overheid). Hier blijven we ons natuurlijk voor inzetten.’