'Digitaal, tenzij' in Denemarken

In Denemarken worden de komende maand sommige stukjes overheidsdienstverlening verplicht digitaal. Over drie jaar geldt dat voor vrijwel alle diensten.

Gewoon verplicht stellen
Van de Nederlandse e-overheidsprogramma's (NUP/iNUP) lijkt het inmiddels geaccepteerd dat de gestelde deadlines niet worden gehaald, omdat nu eenmaal echte dwangmiddelen ontbreken. In Denemarken gaat het anders. Natuurlijk komt de e-overheid niet zomaar op commando van de grond, bevestigt Lars Frelle-Petersen, directeur-generaal van het Deense Agentschap voor Digitalisering. Maar er is niets mis met een stevige verplichtende wetgeving om de zaak aan de gang te krijgen. Vanaf 1 december 2012 worden de eerste 8 diensten verplicht digitaal afgehandeld, zoals bijvoorbeeld de inschrijving voor een kleuterschool. Een jaar later komen daar 26 diensten bij en in december 2015 moet alle dienstverlening door overheidsorganisaties in principe via het digitale kanaal verlopen.

Heldere rekensom
Volgens Frelle-Petersen is er op termijn 670 miljoen euro per jaar te besparen en die rekensom is gemaakt samen met overheidsorganisaties - waaronder 98 gemeenten. Er is uitgezocht dat het verwerken van een aan de balie ingevuld formulier 14 euro kost, terwijl dat bij het online invullen en verwerken ervan maar 4 euro is. De overheden staan ook te trappelen om mee te doen, denkt Frelle-Petersen, want ze worden door zijn baas, het ministerie van Financiën, immers gekort op hun budget. "Maar we gebruiken wetgeving wel als een game changer. Die verplichting is vooral gericht op de burger en daardoor zorgen overheidsorganisaties er dan vanzelf wel voor dat de bestaande diensten beter worden en er niet zoveel klachten over zijn als nu."

Online postbus en burgerportaal
Een belangrijk onderdeel van de digitalisering is de online postbus voor burgers, vergelijkbaar met de Nederlandse Berichtenbox op Mijnoverheid.nl. Over twee jaar moet fysieke overheidspost tot het verleden behoren; alles gaat dan via e-mail. Die communicatievorm krijgt dan ook wettelijk dezelfde status als een brief. Verder is er inmiddels een burgerportaal opgezet waarop de gemeenten zijn aangesloten. De gemeenten kunnen daar naar eigen inzicht (onderdelen van) hun e-loket onderbrengen. "Maar we gaan ervan uit dat gemeenten doorhebben dat ze eigenlijk te klein zijn - zelfs Kopenhagen - om dat soort infrastructuur zelf op te zetten en dus zullen samenwerken bij de realisatie."

Meer vertrouwen in veiligheid
Afgezien van het verplichtende karakter van de e-dienstverlening ziet Frelle-Petersen nog een ander verschil met Nederland. "In Denemarken hebben we niet die uitvoerige discussie over veiligheid en privacy. Over het algemeen vertrouwen de Denen hun overheid daar wel mee. Ze willen een moderne kostenbesparende overheid en weten dat digitalisering daarin belangrijk is. Over het algemeen willen ze zelfs meer gegevensdeling dan we op dit moment toestaan." Wellicht is het wachten op de eerste keer dat er iets misgaat met de 'Easy ID', de Deense tegenhanger van DigiD, dat een gezamenlijk middel is van de overheid en de banken in Denemarken. "De hackers zijn wel actief op dat gebeid, dus daar staat het vertrouwen wel onder druk." 

Digibeten kun je helpen
Gemeenten financieren 40 procent van de Deense e-overheidsinitiatieven. "We hebben een groot gezamenlijk programma waarin elk zijn verplichtingen heeft. Wij zorgen voor het burgerportaal, de berichtenbox en de digitale identificatie, dus alles wat de lokale overheden niet zelf kunnen. We doen de wetgeving, een publiekscapmagne. En een programma gericht op de mensen die digitaal niet zo mee kunnen komen. Gehandicapten zien het ook als iets positiefs." Maar dan zijn er nog de digibeten. "Wij denken dat die op internet beter uit de voeten kunnen dan in de papieren wereld. Je zult bijvoorbeeld naar een bilbiotheek kunnen voor hulp bij het invullen van digitale formulieren. En in uitzonderlijke gevallen kan het nog op papier; honderd procent haal je uiteraard nooit."

Zorg en Onderwijs

In Denemarken maken zorg en onderwijs overigens integraal onderdeel uit van de eGovernment Strategy 2011-2015. "We zullen op een andere manier tegen onderwijs moeten aankijken. Het hele idee van schoolboeken en klaslokalen staat onder druk. Hoe gaan we daarop reageren? Daar 

moeten we de komende decennia een antworod op zien te vinden. Voor de zorg geldt dat ook. En voor alles heb je waarschijnlijk dezelfde infrastructuur nodig, bijvoorbeeld voor de beveiliging."