De overheid als 'seeker'

Achter die filmsuggesties zit een ingewikkeld algoritme. In 2006 loofde Netflix een miljoen dollar uit voor een verbetering van dat algoritme met tien procent. In totaal hebben 40.000 teams uit 186 landen meegedaan. De thrillerwaardige ontknoping was vorige maand, toen de twee resterende teams uiteindelijk hun eindoplossingen inzonden met precies dezelfde score. Het winnende team deed dat tien minuten eerder dan de verliezer.

De Netflix-prijs is één van de beste bewijzen dat crowdsourcing goed kan werken. Netflix krijgt een superieur algoritme voor een prikkie, en duizenden mensen hebben zich vreselijk vermaakt met het puzzelen. Een ander smaakmakend voorbeeld van crowdsourcing is Innocentive, een online marktplaats voor 'seekers en solvers'. Bedrijven (seekers) loven een beloning van vijfduizend tot één miljoen dollar uit voor complexe Research & Development-problemen waar ze mee zitten. Een community van 180.000 solvers, variërend van studenten en hoog gekwalificeerde wetenschappers tot gepensioneerde ingenieurs, staat klaar om de puzzels op te lossen.

Een derde succesverhaal is Foldit. Het is een computerspel waarin je als speler een zo hoog mogelijk score moet zien te halen bij het vouwen van een eiwit. Het spel was dit voorjaar al meer dan 100.000 keer gedownload. De resultaten van het spel helpen onderzoekers met het voorspellen van de vorm van eiwitten, en dat helpt weer in de zoektocht naar behandeling van ziektes als HIV en kanker.

Crowdsourcing wordt door veel mensen gezien als inspiratiebron voor een overheid die anders werkt. Het heeft de belofte in zich van een ideale democratie, waarin iedereen mee kan denken over de beste oplossing. Ik ben daar zelf enigszins sceptisch over. Maatschappelijke vraagstukken zijn ingewikkelder dan een soort cryptogrammen voor mensen met een wiskundehobby. In de politieke arena hangt de definitie van 'beste oplossing' af van normatieve voorkeuren, niet van onomstreden getallen.

Toch denk ik dat het kabinet veel inspiratie kan halen uit deze succesverhalen over crowdsourcing voor de grote heroverwegingsoperatie die op dit moment in de steigers wordt gezet. Het kan zich opstellen als een 'seeker' en het proces van de heroverweging zo inrichten dat er een zo groot mogelijk kans is op nieuwe oplossingen. Het draait daarbij om de mix van twee sleutelbegrippen: frisse blik en creatieve competitie.

Een frisse blik van buiten leidt aantoonbaar tot nieuwe inzichten en ideeën leiden, simpelweg omdat ieder beleidsveld gedomineerd wordt door een paradigma door een bepaalde manier van kijken. Dat soort professionele blikvernauwing is uiterst functioneel, in de dagelijkse operatie is het erg inefficiënt en vermoeiende om voortdurend fundamentele discussies te moeten voeren. Maar voor een 'fundamentele, ontkokerde heroverweging' is het van groot belang om juist voorbij het bestaande paradigma te kijken. We weten dat het kan werken, zoals het ministerie van VWS heeft aangetoond met het project 'Sneller Beter'. De logistieke blik van TNT leidde bijvoorbeeld tot de conclusie dat er met een slimmere logistiek zo’n twintig procent bespaard kan worden in de zorg.

Naast een frisse blik is creatieve competitie van groot belang. Zoals ik vorige week al schreef, liever drie werkgroepen per thema dan één. De kans dat een adviesmonopolie tot de rijkste oplossingen leidt is gering. Niet alleen als statistisch gegeven, maar ook vanuit Machiavellistisch perspectief. Rond iedere werkgroep zal een hevig machtsspel ontstaan: alle institutionele belangen zullen zich (voor en achter de schermen) op de werkgroepen richten. Dat spel leidt tot een inperking van het speelveld, zoals dat bijvoorbeeld bij het Innovatieplatform gebeurde. Als er per thema meerdere werkgroepen zijn is de kans op institutionele verstikking een stuk kleiner.

Per saldo zal een frisse blikken competitie daardoor veel meer politieke keuzeruimte opleveren dan een tamelijk klassiek proces met negentien werkgroepen. Hoe ontkokerd die ook te werk willen gaan.

Frans Nauta