Cyberburgemeesters missen visie in begrotingen

Het cyberbeleid komt neer op pleisters plakken. Dat zeggen burgemeesters Astrid Nienhuis van Heemstede en Iris Meerts van Wijk bij Duurstede na het zien van de Prinsjesdag-documenten. Het ontbreekt aan visie en het gaat niet snel genoeg. De realiteit van de digitale wereld lijkt bovendien niet voldoende bij het rijk te zijn doorgedrongen.

Gemiste kans

Het slinkende vertrouwen in de overheid is juist een reden om groots in te zetten op digitalisering. In plaats daarvan is er gefröbel in de marge, zegt Meerts, die net als Nienhuis een cyberburgemeester is die collega's bewust wil maken van de problematiek. ‘Digitaal is een kans en dat mist de overheid volledig. Het kan voor veel meer transparantie, betrokkenheid en daardoor vertrouwen zorgen. Kijk naar Estland, waar elke inwoner zijn eigen gegevens beheert, en zie dat het geld oplevert.’

Geld overhouden

Nienhuis mist visie. ‘Als we op deze leest beleid blijven voeren en investeren dan zou het kunnen zijn dat cyber over tien jaar een even groot probleem is als ondermijning nu. Waar staan we en wat hebben we nodig? Als er wordt ingezet op een goede inrichting en een open overheid dan houd je in mijn beleving juist enorm veel geld over om criminele uitwassen aan te pakken.’

Gedreven door data

Maar het rijk benoemt in de Prinsjesdag-documenten toch het belang? ‘Al langer nemen dreigingen toe’, staat in de miljoenennota. ‘De cyberdreiging groeit sneller dan de cyberbescherming’, schrijft Defensie. ‘Steeds vaker gebruiken we data om tot oplossingen te komen’, schrijft Binnenlandse Zaken (BZK). ‘Onze samenleving wordt gedreven door data’, reageert Meerts. ‘Ons gedrag is helemaal niet autonoom. En dan gaan wij zeggen dat we ‘steeds vaker data gebruiken’ alsof het niet al ons leven bepaalt? We zijn ons er juist niet bewust genoeg van. Omarm die realiteit.’

Regie voeren

Hoewel Nienhuis blij is dat deze onderwerpen bij de ministeries in ieder geval de revue passeren, maakt ze zich zorgen dat het beleid te fragmentarisch is. ‘Elk ministerie pakt zijn eigen puzzelstukje, maar wie is er bezig met de hele puzzel? Vandaar ook het pleidooi van de zeventien Nederlandse  cyberburgemeesters om BZK de regierol te laten pakken. Wij hebben veel aandacht gehad voor de dreigingen in de fysieke wereld, maar er is een hele digitale wereld bijgekomen. Die moet volledig in beeld zijn.’

Sneller en sneller

Voor een veilige digitale informatiesamenleving gaat de overheid ‘onverminderd door’ met de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO), schrijft BZK. En jaarlijks is er in oktober de Overheidsbrede Cyberoefening. Meerts: ‘De overheid adviseert en er wordt een keer per jaar getraind. Moet dat niet veel vaker gebeuren? We plakken nu de snelheid van de fysieke wereld op de digitale. We moeten sneller en sneller lessen delen.’ Dat moet volgens de cyberburgemeesters bottom-up gebeuren. ‘De overheid loop altijd achter de feiten aan, zeker digitaal.’

De goede vragen

Het is volgens Nienhuis een voorwaarde dat de gêne eraf gaat. ‘Mensen vinden het ongemakkelijk om verhalen uit te wisselen over digitale kwetsbaarheid.’ De cyberburgemeesters proberen dat ongemak te doorbreken en bij de andere burgemeesters te zorgen voor bewustwording. Lukt dat? ‘Onvoldoende’, zegt Meerts. ‘Het probleem is dat burgemeesters veel op hun bordje hebben. Vaak lukt het dan niet om bijvoorbeeld de goede vragen aan CISO’s te stellen. Dus we zijn in Midden-Nederland aan het kijken of we bijvoorbeeld met koffiecolleges kennis en informatie kunnen uitwisselen. We zijn nu met zeventien burgemeesters, maar iedereen moet op dezelfde vlieghoogte zien te komen.’