Nederlandse tegenhanger van ChatGPT: goed idee?

Onderzoeksinstituut TNO werkt samen met een aantal partijen aan een open en transparant AI-model, als Nederlandse tegenhanger van het Amerikaanse ChatGPT. AI-engineer Razo van Berkel juicht de ontwikkeling toe. “In Europa denken we heel anders over privacy.”

TNO ontvangt 13,5 miljoen euro subsidie van de overheid om GPT-NL te ontwikkelen, het eerste open AI-model van Nederlandse bodem. Het doel: minder afhankelijk zijn van de grote Amerikaanse techbedrijven. De ontwikkeling volgt na de snelle opkomst van AI-toepassingen zoals ChatGPT van OpenAI.

GPT-NL is opgericht door Selmar Smit (TNO) en streeft naar meer transparantie: zowel de brondata als het algoritme worden openbaar. Het taalmodel zou ook door de Nederlandse overheid kunnen worden gebruikt, bijvoorbeeld voor het vertalen van complexe belastingdocumenten in begrijpelijke taal.

Wel zijn er vragen over de toereikendheid van de financiering, aangezien grote AI-bedrijven vele miljarden investeren in hun eigen AI-technologie. TNO werkt samen met het Nederlands Forensisch Instituut en SURF aan het project, waarvan de eerste toepassingen eind volgend jaar worden verwacht.

Razo van Berkel, AI-engineer bij Centric, is voorstander van de ontwikkeling van een Nederlands AI-model. “Hoog tijd dat zoiets er komt. Het helpt om AI-talenten aan te trekken. Daarnaast is het goed om aan de wereld te laten zien dat wij dat ook belangrijk vinden. In Europa klinkt natuurlijk al langer de roep om minder afhankelijk te zijn van Amerikaanse techbedrijven.”

Waarom willen we minder afhankelijk zijn van de Amerikanen?

“In Nederland en Europa denken we bijvoorbeeld heel anders over privacy. Laatst botste dat nog met de nieuwe chatapp van Meta, Threads. Die mag hier om die reden niet gebruikt worden. Een van de bezwaren tegen OpenAI is dat we niet weten welke databronnen zij gebruiken om hun systeem te trainen. In Amerika zelf lopen nu ook rechtszaken over de oorsprong van die data. In Europa kijken we daar nog strenger naar.”

Wat is ervoor nodig om GPT-NL te bouwen?

“Vooral veel technisch onderzoek, bijvoorbeeld naar de architectuur voor dit soort taalmodellen. Maar er moet ook data worden verzameld en verwerkt, op de juiste manier en met de nodige checks. Ook daarin verschilt de werkwijze van TNO met OpenAI.”

Microsoft en Google investeren miljarden in AI. Hoever komt TNO dan met 13,5 miljoen?

“Verder dan je misschien denkt. OpenAI is een pionier, zij zijn de eerste die dit doen. De marktleider moet vaak alles zelf uitvinden en grote initiële investeringen doen. Wie nu met AI van start gaat, begint niet met lege handen. Veel kennis en blauwdrukken voor de architectuur zijn al beschikbaar. En serverparken kun je huren. Andere partijen kunnen dus verder bouwen op wat er al is. Dat maakt het makkelijker.”

Europa komt met AI-wetgeving. Waarom een Nederlandse GPT en bijvoorbeeld geen GPT-EU ?

“Dat is op termijn wel mogelijk en misschien zelfs wenselijk. Alleen worden er in Europa natuurlijk tientallen talen gesproken. Een model ontwikkelen dat met álle talen goed overweg kan, is een enorme opgave. Kunstmatige intelligentie die bruikbaar is binnen Nederland hoeft alleen maar dingen te weten over Nederland. Een taalmodel voor de gehele EU is veel complexer. Al zou er met Europese samenwerking en subsidie wel meer mogelijk zijn.”

Het nieuwe AI-model is er voorlopig nog niet. Wat kunnen bedrijven en ontwikkelaars doen om toch veilig met ChatGPT te werken?

“OpenAI biedt betaalde enterprise-omgevingen aan, afgesloten containers die moeten garanderen dat er niets met jouw data gebeurt en dat anderen daar niet bij kunnen. Daar draai je dan een eigen instantie van GPT in. Zo zou je hun AI-model zakelijk veilig moeten kunnen gebruiken. Dan moet je die belofte natuurlijk wel vertrouwen.”