Bouwen aan een 24-uurs democratie

Een digitale dubbelganger maken en zo opvoeden dat hij namens het origineel 24 uur per dag iets kan meegeven aan lokale bestuurders. Beleid maken op basis van wat echt leeft in de samenleving dus. Democratie in optima forma, vindt Edwin Fennema van Centric. De sleutel om dat te realiseren is een vast format voor beleidsuitdagingen en een rating van mogelijke oplossingen.

De software architect houdt zich al langer bezig met de vraag hoe democratisch een beleid kan zijn als beleidsmakers nauwelijks weten hoe inwoners de effecten ervan gaan beleven. Profielgegevens van burgers of informatie via inspraakavonden, enquêtes en bewonersbijeenkomsten zijn maar een topje van de ijsberg. Sowieso is de animo voor die traditionele manier van participatie bij inwoners klein, weet Fennema. “Bewoners hebben het druk met hun dagelijks leven en/of geloven niet dat er iets met hun inspraak wordt gedaan. En ook beleidsmakers kost het tijd en energie om hun vragen uit te zetten, de terugkoppeling te verzamelen en te analyseren.” En het willen veranderen van mensen is nu eenmaal een lastige opgave. “Maar één keer in de vier jaar met rood potlood een vakje inkleuren is geen democratie. Dat moet beter kunnen.”

Digitale democratie

Hoe zou het zijn wanneer de stabiele, persoonlijke perspectieven van alle stemgerechtigden in Nederland bekend waren? Als overheden ze bij een concreet geval op afroep konden verzamelen en tegenover het perspectief van de beleidsmakers konden plaatsen?

“Ik wil dat iedereen mag kiezen over elk onderwerp men de hand wil opsteken, zoals hele dorpen dat deden in het Oude Griekenland van 2.500 jaar geleden. De bakermat van onze democratie,” zegt Fennema. “We moeten mensen een eerlijk en gemakkelijk alternatief bieden dat net zo eenvoudig is als toentertijd. De technologie die ons thans iedere dag verbindt kan daar een rol in spelen.”

Dat is in een notendop zijn motivatie voor het ontwerpen van een gloednieuwe, tweezijdige applicatie – voor alle gemeentelijke beleidsmakers en voor alle inwoners - waarmee een 24-uurs digitale democratie ontstaat.

De stem als echo van opvoeding

Hoe die inwoner reageert? Via een eigen en dus unieke digitale dubbelganger die 24 uur per dag klaar staat om beleidsmakers duidelijk te maken hoe zij kijken naar de effecten van voorgenomen beleid. Dit vergt enige verzorging en opvoeding van die dubbelganger, wat met technieken uit de wereld van games zo laagdrempelig en boeiend mogelijk gemaakt wordt. Wat die dubbelganger ergens van vindt, leert hij van zijn origineel. Fennema: “Laat die ‘dub’ zijn wie jij wil zijn. Iedereen kan een digitale versie van zichzelf opvoeden.”

Appels en peren

Hoewel een digitale dubbelganger tot de verbeelding spreekt, ligt de crux van het hele verhaal niet per se in dat fenomeen. Het is de beleidsmaker die beleidskwesties en oplossingen vooral volgens een vast format dient op te bouwen. Op die manier kunnen aan beide kanten – gemeentelijke beleidsmakers en inwoners - appels met appels worden vergeleken. Ook dwingt het beleidsmakers gestructureerd na te denken over hun beleidsvraagstuk en wat de kenmerken zijn van de beschikbare oplossingen.

De beleidsmaker structureert het beleidsprobleem of -uitdaging op vier niveaus, van abstract tot concreet. De volgende stap is minimaal drie oplossingen te bedenken voor de verschillende niveaus. In zijn beschrijving neemt hij specifieke kenmerken mee, die ervoor zorgen dat ’dubs’ van inwoners oplossingen eenvoudig naar voorkeur kunnen rangschikken.

De nuance

Het doel is niet om oplossingen te vinden, maar bij inwoners te toetsen welke van de voorgestelde oplossingen de hoogste ranking heeft en hoe die zich verhouden tot de voorkeursvolgorde van de beleidsmaker. De uitkomst is genuanceerd en nooit zwart-wit, wat polarisatie tegengaat.

“In feite vergelijken we lijstjes,” zegt Fennema. “Stel, jij en ik willen uit eten gaan en mijn lijstje vermeldt Grieks, Mexicaans en Italiaans. In die volgorde. Jij ziet echter Italiaans, Mexicaans en Grieks als de beste ranking. Dan zoeken we naar de oplossing die het minste ontevredenheid kent. In dit geval is het simpel; het wordt de Mexicaan. Bij Grieks zal jij namelijk een ontevreden tafelgenoot zijn en bij Italiaans houd ik het snel voor gezien. Mexicaans is voor ons beide echter best ok en levert een gezellige avond op. Dit is wat democratie zou moeten opleveren in plaats van winnaars en verliezers. In grote, complexe beleidsuitdagingen heb je evenwel een computer nodig om uit alle lijstjes de meest optimale oplossing te berekenen. Dat is dus een van de vaste functies van de applicatie.”

Versleuteld proces

Wanneer Fennema zijn verhaal vertelt, krijgt hij vaak dezelfde vragen over veiligheid, privacy en databeheer. Hij legt uit dat de data alleen bij de inwoner zelf bestaan en nergens anders. Het proces van ‘ranking solutions’ gebeurt geheel versleuteld - ‘encrypted in process’. Een nieuwe ontwikkeling die het rekenen met data als het ware onzichtbaar maakt. Na de gehele anonieme verwerking weten we hoeveel dubs hebben gestemd en welke lijstjes er zijn ingeleverd. Meer niet. Van de persoon weten we niet meer dan dat hij of zij inwoner is van de gemeente is en stemrecht heeft.”

Willen inwoners dat?

Alle inwoners hebben zo meteen een dub beschikbaar, maar activering is optioneel. Inwoners zullen zich daarbij overigens alleen hoeven te verbinden aan de thema’s die hen bezighouden. Er zijn per thema daarom drie opties: het thema laten voor wat het is, handmatig meedenken of je eigen inzichten aan een dub toevertrouwen. De laatste optie is Fennema’s favoriet.