Anders werken door de Wkb

Zorgt de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) er straks voor dat de gemeentelijke toezichthouder zonder werk komt te zitten? Nee. Een deel van het werk verdwijnt naar private kwaliteitsborgers, maar er komt ook werk bij. Dat vraagt om een goede voorbereiding.

Door de Omgevingswet en de Wkb verschuift het werk van de plantoetser en van de toezichthouder. Naar de voorkant, in de fase van participatie en verkenning. Daarin verkennen belanghebbenden een initiatief en kan de gemeente meepraten en adviseren. En het verschuift naar de achterkant, als de activiteit is uitgevoerd. De toets aan het omgevingsplan en de bouwtechnische toets worden uit elkaar getrokken, want de bouwtechnische toets van gevolgklasse 1 gaat naar de private kwaliteitsborger. Het betekent niet dat de toezichthouder tijdens het bouwen volledig uit beeld blijft, want de gemeente kan toezicht houden en handhaven op de bouw als de omstandigheden daarom vragen.

Een kwaliteitsborger mag zelf niet handhaven. Als die een bouwfout ziet en de aannemer herstelt die niet, dan zal de kwaliteitsborger een handhavingsverzoek indienen bij de gemeente. Ik verwacht dan ook dat de gemeente hierdoor veel kleine handhavingsverzoeken zal krijgen. Dat maakt het voor gemeenten extra belangrijk om een handhavingsbeleid te hebben, waarin duidelijk staat waarop wel en niet gehandhaafd wordt. Als je dat niet hebt, dan moet je bij elk handhavingsverzoek een afweging maken en een gedegen onderbouwing opstellen. Dat kost onnodig veel tijd en is bovendien niet eenduidig voor de burger. Het werkt veel beter en bovendien prettiger als hier van tevoren goed over is nagedacht en in een duidelijk beleid is gegoten.

Veel wat nu vergunningplichtig is, wordt onder de Omgevingswet meldingplichtig of vergunningsvrij. Maar dat betekent niet dat er geen toezicht meer nodig is! Want als iemand iets doet dat niet mag, dan zul je moeten handhaven. Bovendien: het is straks weliswaar verplicht om een kwaliteitsborger in te huren, maar zal iedereen dat wel doen? Het wordt dus extra belangrijk om naar buiten te gaan en goed zichtbaar te zijn. Zodat je zelf kunt ingrijpen als dat nodig is. En om aan burgers te laten zien dat de gemeente toezicht serieus neemt, zodat zij bij de gemeente aan de bel blijven trekken als zij iets zien dat ze niet vertrouwen. Zo’n piepsysteem werkt goed, mits mensen het gevoel hebben dat ze gehoord worden. Zichtbaar zijn en snel reageren zijn dus heel belangrijk.

Het werk van de toezichthouder zal onder de Wkb en de Omgevingswet dus verschuiven. Technologie kan helpen om het werk slimmer en efficiënter te doen. Zo kun je tegenwoordig met sensoren 24 uur per dag metingen doen en daar meldingen van krijgen, bijvoorbeeld van geluid of stoffen in de lucht. Als waardes worden overschreden, dan kun je snel ingrijpen. We gaan in de toekomst steeds meer van dit soort technologie zien, die adequate handhaving mogelijk maakt.
Kortom: door de Wkb en door de Omgevingswet verschuift er werk. Werk dat vraagt om een slimme en efficiënte organisatie van toezicht en handhaving, en waar mogelijk ondersteuning door technologie. De Omgevingswet en de Wkb zijn opnieuw uitgesteld, gemeenten krijgen dus extra tijd om zich voor te bereiden. Ik zou zeggen: gebruik die tijd goed. Doe vooral proefprojecten voor de Wkb, want daar hebben veel gemeenten nog veel te weinig mee geoefend.