'Bewustzijn Belastingdienst over algoritmen enorm toegenomen’

De Belastingdienst heeft nadrukkelijk geleerd van de fouten die zijn gemaakt in de toeslagenaffaire. Dat benadrukt althans de staatssecretaris van Financiën Marnix van Rij in antwoord op Kamervragen van Jimmy Dijk (SP).

Dijk wilde naar aanleiding van een verhaal van Follow the Money waarin gemeld werd dat de Belastingdienst de wet blijft overtreden met mogelijk discriminerende fraude-algoritmen weten waarom er is gekozen om algoritmes te gebruiken die niet voldoen aan de privacywetgeving. Enkele algoritmes voor risicomodellen die niet voldoen zouden door de Belastingdienst zijn stopgezet en later toch weer aangezet. Van Rij geeft in zijn antwoord op de vraag toe dat de risicomodellen tijdelijk zijn uitgezet omdat ze niet voldeden aan de eisen van de wet.

Na een risico-afweging bij het gebruik van deze modellen, waarin onder meer de privacy van de burger en bedrijven, de dienstverlening en het toezicht op hen zijn beoordeeld, werden de modellen toch weer in gebruik genomen omdat de risico’s die zich voordoen geaccepteerd werden. Dat gebeurde echter pas nadat er diverse aanpassingen werden doorgevoerd die zorgen voor transparantie over de modellen, waaronder een publicatie in het Algoritmeregister.

Niet eens met vraagstelling

Van Rij stelt bovendien het niet eens te zijn met de vraagstelling van Dijk die schrijft dat er niets is geleerd. 'Het gebruik van het Risicoclassificatiemodel Toeslagen is in juli 2020 stopgezet. De Belastingdienst gaat ontoelaatbaar onderscheid op meerdere wijzen tegen. Dit doet de Belastingdienst door hier in de ontwikkeling van modellen aandacht aan te besteden, bijvoorbeeld door het uitsluiten van gevoelige variabelen. Na de ontwikkeling vindt monitoring plaats op de algoritmes. Indien er een aanwijzing is van indirect ongewenst en ontoelaatbaar onderscheid worden maatregelen getroffen.'

De staatssecretaris vindt dat het bewustzijn voor algoritmen met onbedoelde effecten bij de Belastingdienst enorm is toegenomen en hij noemt diverse verbetermaatregelen. 'Zo toetst de Belastingdienst alle bedrijfsprocessen aan de vereisten van de AVG, BIO en archiefwet en wordt gewerkt aan de implementatie van het waarborgenkader selectie-instrumenten.'

Vertrouwen terugwinnen

De Belastingdienst moet volgens van Rijk structureel laten zien dat wordt gewerkt aan verbeteringen om de processen op orde te brengen om het vertrouwen van burgers en ondernemers in de Belastingdienst te herstellen. 'Waarbij ik besef dat dit vertrouwen niet van de één op de andere dag terug te winnen is.'