‘Beste bescherming klokkenluiders is voorkomen conflict’

Het Huis voor Klokkenluiders heeft de afgelopen jaren veel kritiek te verduren gehad en dat is begrijpelijk gezien de Wet waar het Huis op gebaseerd is en de snelheid waarmee het Huis haar deuren heeft moeten open stellen, stelt het Huis in een schriftelijke reactie op de kritiek van afgelopen week.

'Aanknopingspunten om verder te bouwen'
Het Huis wijst erop dat diverse onderzoeken (Ruys, Biesheuvel en de Nationale Ombudsman) naar aanleiding van eerdere kritiek ‘helderheid hebben verschaft’ en ook ‘duidelijke aanknopingspunten’ hebben gegeven om verder te bouwen. De aanbevelingen daaruit, verplichtingen die voortvloeien uit de nieuwe EU-richtlijn voor de bescherming van klokkenluiders (‘inzake bescherming van personen, die inbreuken op het Unierecht melden’), de aankomende evaluatie van de Wet Huis voor klokkenluiders en de opgedane ervaringen bij het Huis zelf, gevoed door gesprekken met stakeholders, hebben geleid tot een nieuwe visie. ‘Bestuur en directie willen het Huis voor Klokkenluiders maken tot een autoriteit voor integriteit en klokkenluiden. Een autoriteit waar met kennis van zaken en grote betrokkenheid melders van misstanden worden geholpen, die bijdraagt aan het voorkomen, signaleren, oppakken en oplossen van misstanden in werkrelaties en zo de integriteit in de samenleving bevordert.’

Bescherming door advies en doorgeleiding
Melders van misstanden zijn er altijd geweest en zullen er altijd blijven, aldus het Huis. ‘Zij en wij allen zijn er bij gebaat als hun moed op waarde wordt geschat, misstanden aan de kaak worden gesteld en zij tegen onheuse bejegening worden beschermd. Dat doen we enerzijds door hen te adviseren en zo nodig door te geleiden naar hulp. Daarnaast doen we desgevraagd onderzoek naar vermoedelijke misstanden of de bejegening van de melders als gevolg van hun melding.’ Het Huis kan onderzoek doen als sprake is van vermoedelijke misstanden met een zwaarwegend maatschappelijk belang in het geding. ‘Dit zegt niets over de omvang van de misstand, maar wel over de aard, die is ernstig én maatschappelijk van belang. Denk daarbij aan gevaar voor milieu of volksgezondheid, gevaar voor veiligheid personen of schenden van wetten, onbehoorlijk handelen waardoor de organisatie niet goed meer functioneert of zaken als fraude, corruptie, discriminatie, intimidatie of mismanagement.'

'Samenhang advies en onderzoek heeft toegevoegde waarde'
Het Huis voor Klokkenluiders noemt het belangrijk dat ook binnen organisaties een klimaat is waarin integriteitsmanagement en het aanpakken van misstanden goed geborgd is. Het Huis doet aan integriteitsbevordering, deelt kennis met organisaties en voorziet deze van instrumenten, waardoor melders van misstanden intern door de eigen werkgever beter worden beschermd, misstanden eerder worden opgelost en nieuwe misstanden worden voorkomen. ‘De samenhang bij het Huis voor Klokkenluiders tussen advies aan melders, onderzoek en preventie heeft daarom grote toegevoegde waarde voor zowel melders, organisaties als de samenleving als geheel.’

'Voorkomen conflict biedt beste bescherming'
Het Huis stelt melders zoveel mogelijk op maat te begeleiden en dat onderzoek, met alle gevolgen van dien voor betrokkenen, niet altijd het beste instrument is: vaak kan een goed gesprek met melder én werkgever een oplossing bieden en de kou uit de lucht halen. ‘Ervaring leert ook dat het de melder soms al een steuntje in de rug kan geven als hij een klokkenluidersbrief heeft waarin staat dat het Huis voor Klokkenluiders voldoende aanleiding ziet om te spreken van een redelijk vermoeden van een misstand.’ Juridisch heeft zo’n brief geen waarde, weet het Huis, ‘maar het kan bij de organisatie het besef aanwakkeren dat er serieus met de melding en melder moet worden omgesprongen’. ‘Nog beter is het als bemiddeling of aansporing niet nodig is en de organisatie sterk genoeg is om de melding zelf goed in behandeling te nemen, de melder te beschermen en lessen te trekken. De beste bescherming is het voorkomen van een conflict.’