Oudere ambtenaar heeft plan B nodig

Wacht als 55-plusser niet dat ene gesprek af waarbij je jongere leidinggevende subtiel laat merken dat er eigenlijk geen plaats meer voor je is in het team. Maak zelf alvast een plan waarbij je desnoods een stapje terugdoet in functie en salaris, maar wel de touwtjes in handen houdt, bepleiten deskundigen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat een meerderheid van oudere werknemers wel wat voelt voor verrijkt doorwerken, beter bekend als de minder stimulerende term demotie.

Arbeidsconflict

Wat zijn de kansen voor een laat-vijftiger of zestiger op de arbeidsmarkt? Nu vrijwel alle overheidsorganisaties de kaasschaaf hanteren, sneuvelen de veteranen vaak als eerste. Ze zijn immers duur, moeilijk te veranderen en lopen vaak wat achter als het gaat om innovatieve oplossingen. Regelmatig lopen functioneringsgesprekken met de oudere ambtenaren uit op een arbeidsconflict, met woede en frustratie als gevolg. Onnodig en verkwisting van geld en vooral ook van waardevolle kwaliteiten, vindt Gerard Kerkhof, loopbaanbegeleider bij personeelsmobiliteitsbureau POSG. Zijn specifieke doelgroep bestaat uit vijftigers en zestigers bij de overheid en hij ziet dagelijks hoe het beter kan voor alle partijen.

Biologische klok

‘Mijn ervaring is wanneer ik de oudere managers aan mijn tafel krijg, zij helemaal niet zo negatief zijn over de optie om een stapje terug te doen,’ vertelt de loopbaanbegeleider.  ‘Natuurlijk is het aanvankelijk vaak gevoelig, soms zelfs een kwestie van gezichtsverlies. Maar als werkgevers daar op een respectvolle manier mee omgaan dan blijken de werknemers best open te staan voor een beetje minder. Het is ook een kwestie van de ‘interne biologische klok.’ De top van de loopbaan is al bereikt rond hun vijftigste. Kracht en energie nemen af. In plaats daarvan komt er veel meer behoefte aan het overdragen van kennis, reflectie, beschikbaar stellen van expertise. Als dat gesprek kan worden gevoerd, dan blijkt er veel meer mogelijk te zijn dan alleen maar in de vechthouding te staan.’

Taboe
De cijfers bevestigen deze veronderstelling. Alhoewel demotie, de tegenhanger van promotie, te maken heeft met een taboe is de realiteit anders is. Uit onderzoek onder 45-plussers blijkt dat de veelbesproken terugval in functie namelijk helemaal niet zo gevreesd. Volgens het demografisch onderzoeksinstituut NIDI bleek dat een meerderheid zich kan voorstellen dat men kiest voor demotie. Ook loopbaanbegeleider Gerard Kerkhof adviseert om het heft in eigen handen te nemen. ‘Zoals die algemeen directeur die op een zekere leeftijd aan het managementteam aangaf een andere rol voor zichzelf in de organisatie te zien. Hij wilde niet langer de eindverantwoordelijke zijn en heeft dit op een tactische manier bespreekbaar gemaakt,’ vertelt Kerkhof. ‘Vervolgens heeft hij een stap terug gedaan, maar droeg zijn steentje inhoudelijk nog wel degelijk bij. De voormalige directeur heeft een thema opgepakt waar binnen de organisatie nog een slag mee gemaakt moest worden en dit tot een goed einde gebracht. Hiermee is de waarde van zijn kennis en kunde voor de organisatie bewaard gebleven.’

Statusverlies 

De afgelopen decennia is er binnen de overheidsorganisaties veel veranderd en de vernieuwingen gaan nog steeds als een razende door. ‘Je moet je misschien ook afvragen of je nog wel mee wilt met een hele nieuwe cyclus van ontwikkelingen,’ stelt Kerkhof. ‘Het afnemen van de mentale en fysieke druk zijn grote voordelen van een tandje minder werken.’ Maar uiteraard zijn er ook nadelen, buiten de juridische en financiële consequenties van demotie. ‘Het ligt heel erg aan de communicatie binnen een organisatie, maar een teruggang in functie kàn als een zwakte worden gezien,’ vertelt de loopbaanbegeleider. ‘Ook als je een baan hebt met veel verantwoordelijkheden en een sterke externe uitstraling is het lastig om te vertellen dat je geen directeur meer bent maar ‘slechts’ programmamanager of beleidsadviseur. Dat is voor diegene én vaak ook hun partner toch een kwestie van statusverlies.’