'Maak incidenten foute ambtenaren bekend'

De gemeente Hellendoorn heeft de afgelopen drie jaar zeven ambtenaren bestraft wegens integriteitskwesties. Omdat gemeenten deze kwesties meestal niet naar buiten brengen, is het niet zeker of de misdragingen in de Overijsselse gemeente met 36 duizend inwoners extreem veel te noemen is. Wat wel duidelijk is dat Hellendoorn zeker niet de enige is; elk gemeentehuisje heeft zijn kruisje, zo blijkt.

Niet onder vloerkleed
Het schenden van privacyregels, het niet nakomen van beloftes en frauderen met declaraties, klok-, en werktijden waren de vergrijpen waar de ambtenaren zich in Hellendoorn schuldig aan maakten. Drie ambtenaren kregen hiervoor een officiële berisping, twee zijn teruggezet in een lagere functie en twee gemeenteambtenaren zijn ontslagen meldt de Tubantia. Tegen die krant zegt burgemeester Raven dat de gemeente integriteit hoog in het vaandel heeft staan en dat zaken 'niet onder het vloerkleed geveegd moeten worden'.
 

300 per jaar
Er is weinig bekend over hoe vaak er regels binnen het gemeentehuis overtreden worden, vertelt hoogleraar bestuurskunde Leo Huberts van de VU, gespecialiseerd in integriteit bij de overheid en in het openbaar bestuur. ‘Maar onderzoek liet eerder wel zien dat er  zo’n 300 keer per jaar een onderzoek binnen een gemeente wordt gestart omdat er een verdenking van fraude of corruptie is,’ zegt hij, ‘deze praktijken vinden dus echt niet alleen plaats in verre oorden zoals Somalië of Afghanistan zoals wij in Nederland geneigd zijn te denken.’

Trainingen
De VNG benadrukt dat integriteit een belangrijk onderwerp is waar de meeste gemeenten heel actief beleid op voeren. ‘Het gaat ook niet altijd over hele duidelijke zaken, soms ligt het niet zo zwart-wit,’ zegt een woordvoerder. ‘Integriteit bij de overheid is ook een kwestie van de tijdsgeest, wat vroeger wel kon, kan nu misschien niet meer.’ De woordvoerder pleit dan ook voor communicatie en bijvoorbeeld trainingen over dit onderwerp. ‘Het kan zijn dat je als ambtenaar heel goed weet wat de theorie is van integriteit, maar als je er in de praktijk mee geconfronteerd wordt, er toch niet meer zo zeker van bent.’
 
Vertrouwen 

De gemeente Hellendoorn maakte de fraudegevallen niet uit zichzelf bekend, met de betrokken ambtenaren was geheimhouding afgesproken. Volgens de Tubantia lekte het nieuws echter uit. Hoogleraar Huberts zou het toejuichen als gemeenten juist actief zouden zijn in het bekendmaken van integriteitsschendingen. ‘De gemeente Amsterdam deed dit in het verleden ook, het getuigt van moed en zelfvertrouwen over het eigen integriteitsbeleid om zelf met zulk nieuws naar buiten te komen. Dit soort kwesties gebeurt overal,’ vertelt hij, ‘je kunt fraude namelijk nooit helemaal voorkomen. Gemeenten hoeven daarom niet bang te zijn dat burgers meteen het vertrouwen in het ambtenarenapparaat verliezen. Uit onderzoek blijkt dat burgers best tevreden zijn over lokale ambtenaren. Als het over landelijke politici gaat is het een ander verhaal,’ voegt de hoogleraar daaraan toe. 

Rijksambtenaren
Overigens blijkt uit een recent Wob-verzoek van de Telegraaf dat rijksambtenaren er ook wat van kunnen. Afgelopen jaar liepen ruim tweehonderd foute medewerkers van de Belastingdienst tegen de lamp. In totaal werken daar, inclusief de douane, zo’n 30 duizend ambtenaren. De 227 geconstateerde ’integriteitsschendingen’ variëren van regelrechte fraude of lekken van vertrouwelijke informatie tot diefstal van kantoormateriaal. De meesten kregen een schriftelijke berisping of moesten vakantiedagen inleveren. Bij 28 ambtenaren was het vergrijp zo ernstig, dat zij werden ontslagen. Volgens een woordvoerder van de Belastingdienst is het grote aantal incidenten toe te schrijven aan de strenge regels die de dienst hanteert. ‘Bij ons vormt bijvoorbeeld loonbeslag wegens een onbetaalde rekening al schending van de integriteit. We verwachten dat onze mensen ook privé hun zaken op orde hebben.’