Personeelstekort breidelt ambities gemeenten

De uitvoeringskracht van gemeenten blijft achter bij de toename van ambities en taken. Vooral bij kleinere gemeenten is dat het geval. Dat komt vooral door een gebrek aan voldoende personeel.

Reguliere activiteiten

Dat blijkt uit het Integraal Overzicht Financiën Gemeenten 2024 van Binnenlandse Zaken. Het ministerie baseert zich op de toezichtsverslagen op de gemeentefinanciën van de provinciale toezichthouders. Het aantal openstaande vacatures bij gemeenten was eind vorig jaar ruim tweemaal zo hoog als eind 2019. Mede door dat personeelstekort hebben gemeenten zelfs moeite om invulling te geven aan hun reguliere activiteiten, aldus het ministerie.

Doorlooptijd

Uit de begrotingsenquête die Binnenlands Zaken jaarlijks met provinciale toezichthouders onder gemeenten houdt, kwam dat bij bijna de helft (47 procent) van de responderende gemeenten meer dan 5 procent van de bezetting niet is ingevuld. Over de begroting 2024 stelden provinciale toezichthouders vast dat het gebrek aan interne (en externe) capaciteit bij gemeenten de oorzaak kan zijn van het niet realiseren van de doelstellingen in de lopende begroting. Dat had zijn weerslag in diverse beleidsterreinen en de doorlooptijd van lange projecten.

Gebrek aan expertise

In diezelfde begrotingsenquête gaven ruim negen van de tien gemeenten (92 procent) aan dat de realisatie vorig jaar achterbleef bij de ambitie zoals die in de begroting was verwerkt. Dat kwam vooral door personeelstekort (40 procent), en in mindere mate van de afhankelijkheid van derde partijen als zorgaanbieders (21 procent) en gebrek aan benodigde expertise in de eigen organisatie (15 procent.

Sociaal domein

Volkshuisvesting, verkeer en vervoer en sociaal domein werden relatief vaker genoemd als taakvelden waar de realisatie achterbleef. Bij 7 procent van de responderende gemeenten was de bezetting volledig ingevuld; bijna de helft had – als eerder genoemd –  5 procent van de bezetting niet ingevuld. Bij een op de drie gemeenten was tussen de 5 en 10 procent van de bezetting niet ingevuld en bij de resterende 15 procent gold dat voor meer dan 10 procent van de plekken.

Externe inhuur

De bezetting bij gemeenten stijgt volgens de provinciale toezichthouders overigens wel – met 6 procent in 2023 en cumulatief 21 procent sinds 2017 – ‘alleen niet zo hard als waar taken en ambities om vragen’, aldus Binnenlandse Zaken. Uit onderzoek van A&O fonds Gemeenten blijkt dat ruim 18 procent van de bezetting bij gemeenten mede daardoor wordt ingevuld door externe inhuur.